شیوع عوامل تنش زای شغلی در تکنیسین های مرد اورژانس پیش بیمارستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی فوریت های پزشکی، دانشکده پرستاری مشهد

چکیده

تکنسین‌های اورژانسطی یک روز کاری با فشارهای جسمیوروانی زیادی مواجه‌اند که ممکن است در سلامتی و کیفیت کارشان موثر باشد. این تحقیق جهت شناخت شایع‌ترین عوامل دخیل در تنش‌های شغلی تکنسین‌های اورژانسو برنامه‌ریزی بهتر برای کاهش این تنش‌ها انجام شد.
روش‌کار: اینمطالعه توصیفیبرای بررسی عواملتنش‌زایفردی، بین‌فردی، مدیریتی، عوامل محیط‌کار و مراقبتازبیمار در173نفر از تکنسین‌های اورژانس مشهد در سال 1388 انجام شد. جهتگردآوریاطلاعاتازپرسش‌نامه‌یاستاندارد شده‌ی عواملتنش‌زای پرستاران استفادهشد که طی 2 مطالعه پایلوت جهت تکنسین
های اورژانس تغییر داده شده بود.اطلاعاتبا نرم‌افزار SPSS  و آزمون
های مجذور خی، همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس تحلیلشدند. 
یافته‌ها: فقدان فرصت مناسب جهت استراحت، کمبود امکانات، عدم ارزیابی دقیق نحوه‌ی کار، کمبود پرسنل، تماس با آلوده
کننده
ها و نوع استخدام شایع‌ترین عوامل استرس‌زا بودند. عواملمدیریتی و محیط‌کاربیشترینوعواملبین‌فردی کمترین شدتتنش‌زایی راداشتند. ارتباط عواملتنش‌زا با سن (0001/0=P)،نوع استخدام (0000/0=P) و شیفت‌های متوالی (0013/0=P)معنی‌داربود.
نتیجه‌گیری: بر خلاف پژوهش‌های بیمارستانی، در تکنسین‌های اورژانس
پیش‌بیمارستانی استرس در اثر عواملمدیریتیو محیط‌ کاربیشتر تشدید می گردد.
 
 

کلیدواژه‌ها


یـکی از عـارضه
هـای جدید زندگی مـدرن، وجود تنش در محیط کار می
باشد. روحیه­ی انسان به گونه
ای است که با بروز تغییرات، خواه ناخواه در او تنش ایجاد شده و تنش
های ناشی از فعالیت
های شغلی بر سلامت جسمانی و روانی وی اثر می
گذارند (1). تنش شغلی یک بیماری مزمن است که به علت شرایط سخت کاری به وجود آمده و بر روی عملکرد فردی و سلامت جسمی و ذهنی فرد تاثیر می
گذارد (2).در مراحل اولیه، تنش شغلی می
تواند بدن را در وضعیت اضطراری قرار داده و موجب شود تا بازده کاری فرد افزایش یابد. شخص در این زمان همواره به خود تاکید می
کند که: «من باید کارهایم را بهتر انجام دهم» اما اگر این شرایط نادیده گرفته شده و مورد بررسی قرار نگیرد، بدن هم
چنان در حالت اضطراری باقی می
ماند و در نتیجه بازده کاری به طور خودکار کاهش یافته و سلامت فرد به خطر می
افتد (3،4).

علایم تنش شغلی در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل بی
شماری از قبیل موقعیت و شرایط کاری مختلف، مدت زمان قرار گرفتن در معرض تنش و میزان تنش وارد به فرد، بستگی دارد.اما نمونه
های بارز علایم تنش شغلی عبارتند از: بی
خوابی، حواس
پرتی، اضطراب، غیبت از کار، افسردگی، خستگی، ناامیدی و عصبانیت در حد افراطی، مشکلات خانوادگی و بیماری
های جسمی مانند بیماری
های قلبی، میگرن، سردرد، سوء
هاضمه و فتق دیسک بین
مهره­ای (هرنی دیسکال) (5).

تنش­های شغلی ممکن است به دلیل مشکلات پیچیده و فراوانیبهوجود آیند. برخی از نمونه
های مشهود آن عبارتند از:

الف) ناامنی شغلی: این روزها عواملی نظیر سازمان­دهی مجدد تشکیلات، اعمال کنترل، ادغام شرکت
ها، نقل و انتقال و... به عنوان موارد اصلی ایجاد تنش در کارکنان در­آمده
اند (6).

 

ب) تقاضای بالا در اجرا: حجم بالای کار، شیفت
ها و ساعت
های طولانی کاری، دور بودن بیش از اندازه از خانه و خانواده می
توانند کارمندان را از نظر جسمی و روانی تحت فشار شدیدی قرار دهد (7).

 

ج) فن­آوری: در اثر هم­سو شدن با پیشرفت
های فن­آوری، کارکنان مجبور هستند کاربرد دستگاه
های متعدد را در مدت زمان بسیار کوتاهی فراگیرند که این مطلب خود یکی از عوامل موثر در ایجاد تنش به­شمار می­رود.

د) فرهنگ محیط کار: فرد ملزم به رعایت یک
 سری خط مشی
های از پیش تعیین­ شده می
باشد. در بسیاری از موارد سیاست
های شغلی و یا  شایعات بی
پایه و اساس در محیط کار، از مهم
ترین منابع تولید تنش می
باشند (8).

هـ) مشکلات شخصی یا خانوادگی: کارمندانی که دچار مشکلات خانوادگی و یا شخصی دیگر هستند، معمولا تنش
های شخصی خود را با مسائل کاری مخلوط کرده و آن
ها را با خود به محیط کارشان می
آورند. بدیهی است چنین حالت
هایی برای مشاغلی که در ارتباط با جان انسان
ها هستند، مانند پرستاران، می
تواند مخاطرات جبران
ناپذیری به دنبال داشته باشند.

تنش
های شغلی عامل اصلی در ایجاد و تشدید فرسودگی شغلی هستند. فرسودگیشغلی حالتیاستکه باخستگی روانیشروع وبا تشدید خستگی جسمی و در نهایت به صورت کاهش کیفیتکاری بروز می
کند (9).  

عبارتفرسودگیشغلی،بهصورتیکهامروزهاستفاده می
شود،اولین
 بارتوسط فروید منبرگر درسال1974مطرح گردیدوبرایافراد مبتلابهسندرمموردنظرتشخیص افسردگیدادهمی
شد،امادردهه­ی1990بهعنواناختلالی مجزاشناختهشد ودر نتیجه برایرفعآننیزراهبردهای جداگانه­ایتوصیهگردید (10). عواملاصلیفرسودگی شغلیتحملروانیناشیازکاربهمدتطولانیهمراهبا کار زیادمیباشد (11). ضروری است که نظاممدیریتیصحیحی ایجاد شود تادرجهتتسهیلودور کردن خطرهایناشیاز

تنش­هایشغلی باتدابیریمقطعیبرایجلوگیریازعواقبمنفیآناقدام نماید (12).

 

عوامل تنش­زا را به چند دسته­ی عمده تقسیم می­کنند: عوامل تنش­زایمحیط کارشاملعواملفیزیکی (محیط کاری باز، نور،صدا،سرمایاگرما)،عوامل شغلی(حجم کاری،ابهامو مشکلاتشغلی،تغییرات،فشاردر زمینه­یصرفهجوییدر زمان،مسئولیت­پذیریخیلیکمیاخیلی زیاد)،عوامل مدیریتی(فقدانحمایت سازمانی،ضعفساختاری،ضعف مدیریت)،عواملمربوطبه روابطباهمکاران(فقدان همبستگی،حمایتگروهیضعیف)، عواملمربوطبه انتظاراتفردی(امیدهاوانتظاراتاولیه، نگرانی­های بازنشستگی)ودرآخرعواملمربوطبهخارجاز محیطکار (زندگیخانوادگی،ازدواج،والدین،مسائلمالی، دوستانو روابطاجتماعی)می­باشند(2،13،14).

فوریت
های پزشکی به دلیل محدودیت وقت در انجام امور، وضعیت بحرانی بیمار، انتظارات همراهیان، باز بودن محیط کار، ترس از بی­کفایتی در نجات جان بیمار در حال مرگ، قدرت تصمیم­گیری در شرایط بحرانی و عوامل مربوط به نیروی انسانی، شرایطی را برای ایجاد تنش در شاغلان این بخش فراهم می­سازد.

تکنسین­های اورژانس 115 در طول یک روز کاری خود با تنش­های زیادی رو­به­رو هستند و به یقین این فشارهای روحی در کیفیت کاری آن­ها اثر­گذار خواهد بود. بر کسی پوشیده نیست که این اثرگذاری در واقع تهدیدی برای سلامت جامعه و جان ساکنان منطقه­ی تحت پوشش پایگاه اورژانس
مربوط است.

اینمطالعهباهدفمشخصنمودنشایع­ترین عوامل تنش­زادر تکنسین­های اورژانس 115 انجامشدتاضمندسترسیبهآمارواولویت­بندیاینعوامل، رویکردهایعملیوبنیادینبرنامه­ریزی مدیریتیدر جهتکاهشاینعوامل ارایهشود.

 

روش
کار

اینپژوهشیکمطالعه­یتوصیفیمقطعیاست که در بهار سال 1388انجام گردید. جامعه­ی  پژوهش شامل تمام 176 نفر  تکنسین اورژانس 115 مشهد می­باشد (3 نفر به دلیل ناقص بودن پرسش­نامه حذف و تنها 173 نفر در پژوهش در نظر گرفته شدند). تمام تکنسین­های شاغل در اورژانس            پیش­بیمارستانی مشهد مرد و دارای حداقل مدرک تحصیلی از دیپلم (با گذراندن دوره­ی آموزشی 780 ساعتی ویژه­ی اورژانس) تا کارشناسی پرستاری بودند. معیارهای  ورود به مطالعه عبارت بودند از:

1- شاغل بودن در آمبولانس اورژانس پیش­بیمارستانی تحت عنوان یکی از رده های تکنسینی (امدادگر، تکنسین پایه، میانی و ارشد. تکنسین­های شاغل در قسمت­های اداری و مرکز ارتباطات در نظر گرفته نشدند).

2- شغل اصلی تکنسین، فعالیت در آمبولانس 115 باشد        (به­ صورت اضافه­کاری از سایر واحد­ها و اشتغال در حجم کم نباشد).

3- حداقل دو سال سابقه­ی کار در آمبولانس فوریت­های پزشکی (تکنسین­هایی که در پنج سال گذشته در اورژانس 115 شاغل بوده­اند و طی یک سال  گذشته با حداقل دو سال سابقه­ی کار تغییر شغل داده­اند، در مطالعه وارد شدند).

برایگردآوریاطلاعاتازپرسش­نامه­یعواملتنش­زای شغلی پرستاران که در ایران استانداردشده­ است، استفادهشد. این پرسش­نامه برای اورژانس پیش­بیمارستانی بازنویسی گردید، به نحوی که عناوین و کلمات مرتبط با کار بیمارستانی با مترادف­های مرتبط با کار پیش­بیمارستانی جایگزین شد
(3،7-5). هم­چنین در کنار آن از بخش D پرسش­نامه­ی محتوای شغلی با عنوان کیفیت زندگی کاری استفاده و تعداد 40 سئوال غیر­تکراری با پرسش­نامه­ی اصلی به عنوان شاهد انتخاب و در مصاحبه با جامعه­ی مورد بررسی تکمیل گردید تا روایی پرسش­نامه کنترل گردد (8،14). قسمتاولپرسش­نامه حاوی5سئوالدرموردخصوصیات جمعیت­شناختی (بدون درج نام و یا هر مشخصه­ی شناسایی فردی دیگر)وبخشدوم شامل35سئوالمربوطبهعوامل تنش­زای پرستاریدر اورژانس بود. از 35 سئوال بخش دوم، 7 پرسش در مورد عواملتنش­زایمراقبتازبیمار، 8 پرسشدرموردعوامل تنش­زای بینفردی، 5 سئوالدرارتباطباعواملمدیریتی،
7 سئوالدر ارتباطباعواملفردیو 8 سئوالدرارتباطبا محیطفیزیکی کار بودند. پرسش­های بخش دوم بامقیاس درجه­بندیلیکرت پنج­تایی با کدبندی زیر سنجیدهشدند:

 

بدون تنش=1، تنش کم=2، تنش متوسط=3، تنش زیاد=4، تنش خیلی زیاد=5.

 

با توجه به عدم درج نام یا هرگونه مشخصه­ی شناسایی از شرکت
کنندگان در طرح و نیز مشارکت داوطلبانه­ی    آزمودنی­ها پس از توضیح کامل طرح و نیز عدم ایجاد صدمه بر سلامت آزمودنی­ها، مسایل اخلاقی تحقیق کاملا رعایت گردیده است. پایایی و روایی این پرسش­نامه که به دفعات در پژوهش­های مشابه به­کار رفته با توجه به استانداردسازی آن اثبات شده است. با این حال به منظور بررسی روایی و اعتبار پرسش­نامه جهت نمونه مورد مطالعه، طی دو مطالعه­ی مقدماتی در اورژانس 115 دیگر شهرهای تحت پوشش مدیریتی اورژانس دانشگاه مشهد، در هر نوبت 25نفراز تکنسین­هایی که معیارهای ورودبهپژوهش راداشتند، پرسش­نامه­ها را تکمیلنمودند. با استفاده از روش محاسبه­ی اعتبار و تشکیل ماتریس همبستگی، همبستگی بین هر سئوال و مجموع امتیازها سایر سئوال­ها مناسب بود. برای بررسی روایی محتوا از روش تحلیل عاملی استفاده گردید. هدف از تجزیه و تحلیل عاملی، توضیح همبستگی بین متغیرها بر اساس عامل­ها می باشد که باید متغیرهای درون­گروهی همبستگی زیاد و متغیرهای بین
گروهی همبستگی ضعیفی نشان دهند.نتایج مشابه در دو مطالعه­ی مقدماتی در دو منطقه­ی متفاوت و هماهنگی نتایج با بخش D پرسش­نامه­ی محتوای شغلی با عنوان کیفیت زندگی شغلی، نشانگرتکرار­پذیری و پایاییآزمون­ها بود.

در مرحله­ی اصلی مطالعه، پرسش­نامه­ها ضمن توضیح اهداف طرح در اختیار تمام تکنسین­های اورژانس 115 شهر مشهد قرار گرفت و تکمیل شد. در مورد ارتباط عامل سن و سابقه­ی کاری و محل استراحت، با 75 نفر از کارکنان با سابقه­ی کاری بیشتر به منظور تایید مجدد یافته­ها و بررسی دقیق­تر، مصاحبه­ی جداگانه انجام شد. درنهایتنتایجبهدستآمدهبااستفادهاز

رایانه موردتجزیهوتحلیلآماریقرارگرفت. برای بررسی معنی­داری رابطه­یشدتعواملاصلی باخصوصیاتفردیو اجتماعیازآزمون­هایمجذورخی، همبستگیپیرسونو تحلیلواریانساستفادهگردید.

 

نتایج

 از مجموع 176 مورد، سه مورد از پرسش­نامه­ها ناقص و فاقد اعتبار شناخته و حذف شدند و تنها 173 مورد در محاسبات شرکت یافتند. به دلیل نوع کار در اورژانس 115 در زمان اجرای مطالعه، تمام تکنسین­های آمبولانس­های اورژانس 115 مرد بودند. بنا­براین اثر عامل جنسیت در این پژوهش حذف گردید.  متوسط سن جامعه­ی پژوهش 31 سال با انحراف معیار 695/6 و نما و میانه­ی 29 سال بود. بیشترین سن 51 و کمترین سن 22 سال بود. دربررسیمیانگینمجموععواملتنش­زا در مقایسه با سن افراد، مشاهده گردید که با بالا رفتن سن تکنیسین­ها تا حدود 40 تا 45 سالگی از میزان تنش آن­ها کاسته می­شود. با انجام آزمون مجذور خی مشخص شد که بین سن و ایجاد تنش، وابستگی معنی­دار وجود دارد (0001/0=P). بنابراین افزایش سن می­تواند تا مقطع خاصی نقش محافظتی در برابر عوامل تنش­زای شغلی داشته باشد. برای تفکیک بیشتر اثر سن افراد، به عامل سابقه­ی کاری توجه گردید (جدول 1).

 

جدول 1- مقایسه­ی میانگین امتیازهای عوامل تنش­زا با گروه سنی تکنسین­های اورژانس

گروه سنی

   (سال)

فراوانی

درصد فراوانی

میزان

 تنش

میانگین امتیازهای

 عوامل تنش زا

27-22

65

57/37

متوسط

63/3

33-28

45

01/26

متوسط

02/3

39-34

43

85/24

متوسط

08/3

بیش از 40

20

57/11

کم

19/2

میانگین کل

173

100

متوسط

1682/3

 

 

میانگین سابقه­ی کار تکنسین­های اورژانس 58/5 سال با انحراف معیار 25/6، میانه­ی 4 و نمای 5 سال بود. در مقایسه­ی سابقه­ی کار با میزان تنش همان­طور که در جدول (2) مشاهده می­شود، سابقه­ی کاری زیر 20 سال با تغییراتی همراه است که آزمون مجذور خی اختلاف آن­ها را معنی­دار نشان نمی
دهد (0802/0=P) ولی در سابقه­ی کاری بالای 20 سال، مجموع امتیازهای عوامل تنش­زا بیشتر می­گردد.

 

با توجه به افزایش امتیازها در گروه اخیر، عواملتنش­زادر پنج دسته­ی استاندارد به ­طور جداگانه بررسی گردید که اثر این عوامل در افزایش نمره­ی تنش­زایی کل در گروه با سابقه­ی کاری بیش از 20 سال به شرح ذیل است: عواملبین­فردیبه میزان 25%،عوامل مراقبتازبیمار 27%،عواملمحیط فیزیکی 31%،‌  عوامل مدیریتی  44%  و  عوامل  فردی 79%  در  افزایش

جدول 2- مقایسه­ی میانگین امتیازهای عوامل تنش­زا با سابقه­ی کاری تکنسین­های اورژانس

سابقه­یکاری      (سال)

درصد

 فراوانی

میزان

 تنش

میانگین امتیازهای عوامل تنش زا

زیر 3

41

متوسط

41/3

7- 4

30

کم

2/3

11-  8

4

کم

98/2

15- 12

7

کم

53/2

19- 16

5

کم

50/2

بیش از 20

13

متوسط

04/3

میانگین کل

100

متوسط

168/3

 

نمرات مؤثر بودند (جدول 2). در بین عوامل تنش­زایفردی نیز عدم سازگاریبرنامه­یکاریباشرایط زندگیشخصیبا 86% اثرافزایشی،بیشترینتاثیرراداشته است. در افراد با  سابقه­ی کاری خیلی بالا، عامل عمده­ی تنش­زای شغلی تقابل شرایط کاری ویژه­ی آن­ها با مسائل خانوادگی است.

درتعیینفراوانی شیفتکاری، به­طور کلی شیفت­های کاری در پایگاه­های اورژانس حداقل 24 ساعته است و به دلیل ضرورت گاه افراد تا دو شیفت متوالی یعنی 48 ساعت  یا بیشتر مشغول خدمت هستند. در پرسش­نامه­ی شاهد اکثر تکنسین­ها شیفت شبانه­روزی و یا شیفت­های 48 ساعته را بسیار تنش­زا
معرفی نمودند.

بررسیمیانگینمجموععواملتنش­زادر مقایسه با شیفت کاری ارتباط معنی­داری را بین شیفت­های شبانه­روزی متوالی و تنش­های شغلی نشان می­دهد به ­طوری که میانگین مجموععواملتنش­زا در افراد با شیفت­های 36 و  48 ساعت و به خصوص شیفت­های متغیر بیش از 48 ساعت بیشتر از افرادی است که تنها شیفت­های 24 ساعته داشته­اند (0013/0=P). این در حالی است که در افراد با  سابقه­ی کاری بالای 20 سال که شیفت­های پی­درپی و بالای 24 ساعت نداشتند، میانگین نمرات تنش­زایی در محدوده­ی کم (زیر 3) است؛ هرچند به دلیل تعداد اندک این افراد (2نفر) از نظر آماریامکان  ارزیابی  این

جدول 3-مقایسه­ی مجموع امتیازهای عوامل تنش­زا با  مقطع تحصیلی تکنسین­های اورژانس

مقطع تحصیلی

فراوانی

درصد

فراوانی

میزان

 تنش

میانگین نمره­ی مجموععواملتنشزا

دیپلم

52

05/30

کم

71/2

فوقدیپلم

43

85/24

کم

83/2

کارشناسی

78

10/45

متوسط

66/3

 

 

ارتباط وجود ندارد. 9/17% از نمونه
ها (31 نفر) مجرد و 1/82 % (142 نفر) متاهل بودند.  در مقایسه، میانگین  مجموع  عواملتنش
زا در  افراد متاهل 3/65% بیشتر از افراد مجرد می
باشد. در مقایسه
ی مدرک تحصیلی با  میانگینمجموععواملتنش
زا،تکنسین
های  مورد مطالعه دارای سه مقطع تحصیلی دیپلم، فوق دیپلم و لیسانس می
باشند. از مشاهده
ی جدول (3) مشخص می
شود در افرادی که دارای مدرک لیسانس هستند میانگینمجموععوامل تنش
زا، متوسط و تکنیسین
هایی که دارای مدرک فوق
دیپلم و دیپلم هستند تنش کم برای
شان ایجاد شده است. با این حال اختلاف معنی
داری بین اثر مقاطع تحصیلی مختلف و تنش
زایی مشاهده نمی
گردد (0812/0=P) (جدول3).

در مقایسه­ی نوع رابطه­ی استخدامی با میانگینمجموععوامل تنش­زا، تکنسین
های مورد مطالعه دارای سه نوع استخدام رسمی، پیمانی و شرکتی می­باشند (افرادی که به صورت  اضافه­کاری و پاره وقت در اورژانس فعالیت می­نمایند شرایط ورود به طرح را نداشته­اند). نتایج به دست آمده با وجود اختلاف در میانگین نمره­ی تکنسین­های رسمی و پیمانی و شاید به دلیل تعداد اندک نمونه­های با استخدام رسمی، اختلاف معنی­داری بین اثر استخدام رسمی و پیمانی نشان نمی
دهد (08/0=P). ولی اختلاف معنی­داری بین استخدام شرکتی و میانگین نمرات مستخدمین رسمی و پیمانی مشاهده می­گردد  (0000/0=P) (جدول 4). در مقایسه نوع پایگاه با میزان تنش، تکنسین­هایی که در پایگاه­های شهری  بودند  تنش
جدول 4- مقایسه
ی مجموع امتیازهای عوامل تنش­زا با سابقه­ی کاری تکنسین
ها

نوع

 استخدام

فراوانی

درصد

فراوانی

میزان

 تنش

میانگین نمره­ی مجموع عواملتنش
زا

رسمی

8

84/13

کم

12/2

پیمانی

31

49/22

کم

56/2

شرکتی

134

67/63

زیاد

07/4

 

نمره تنش
زایی هر سئوال و میانگین نمرات و انحراف معیار نمونه
های شرکت
کننده در طرح و نیز مجموع میانگین نمره
ی سئوالات عوامل پنج
گانه تنش شغلی در جدول (6) آمده است.

 

بحث و نتیجه­گیری

 از مجموع 173 مورد بررسی شده، در مورد متغیر تنش شغلی مشاهده می­شود میانگینمجموععواملتنش­زا در 14/37 درصد افراد در حد تنش کم (بین 2 تا 3) ، 76/51 درصد تنش متوسط (بین 3 و 4) و 10/11 درصد تنش زیاد (بین 4 و 5)  داشته­اند.

نتایجبهدستآمدهدراینپژوهشنشاندادکهمتغیرهای سابقه­ی شغلی،وضعیتتاهل وشیفتکاری، ارتباط معنی
داریبامیزانتنشنداشتند. هر چند پراکندگی پایگاه­ها و مسافت­های طولانی از محدودیت­های طرح بودند ولی از مهم
ترین محدودیت­های مطالعه، کم بودن تعداد آزمودنی­ها بود و شاید با انجام تحقیق در سطح گسترده­تر و هم­چنین مطالعه­ی مقایسه­ای بین تکنسین­های اورژانس پیش
بیمارستانی و پرستاران اورژانس­های بیمارستانی و یا حتی سایر بخش­ها بتوان قضاوت آماری دقیق­تری داشت. هم­چنین به منظور کاهش اثر خستگی شیفت فعال در پاسخ­دهی، سعی شد که پرسش­نامه­ها در شروع شیفت تکمیل گردند.

درارتباطباسطح تحصیلات وتنش­زاییشغلی،کمترین تنش در افراد دارایمدرکفوق
دیپلم مشاهده گردید . کار در پایگاه­های جاده­ای، تعداد کم آمبولانس در مناطق شهری مشهد، نوع سازه­ی پایگاه به­ صورت کانکس و مناسب نبودن جدول 5- مقایسه­ی مجموع امتیازهای عوامل تنش­زا با  نوع پایگاه اورژانس

نوع

پایگاه

فراوانی

 پایگاه

درصد

فراوانی

میزان

 تنش

میانگین نمره­ی  مجموععواملتنش
زا

شهری

31

8/73

متوسط

51/3

جاده­ای

11

2/26

کم

22/2

 

آن برای استراحت و کمبود برخی از وسایل و امکانات داخل پایگاه از شایع­ترین عوامل بیرونی تنش­زا هستند. در پژوهش
های مشابه در پرستاران بخش­های غیرفوریت­های پزشکی، مهم­ترینعواملتنش­زا،دردسترس نبودنپزشکان درموارداضطراری،کمبودکارکناننسبتبهبیمارانو مراقبتازبیماران بدحالوروبهمرگبودند.  دربینعوامل تنش­زا،عواملمدیریتیبیشترینشدتوعواملبین­فردی کمترینشدتراداشتند (7-5).

نتایج تحقیق حاضر اندکی متفاوت است. زیرا به­طور طبیعی، تکنسین­های اورژانس پیش­بیمارستانی در زمان انجام وظیفه دسترسی به پزشک ندارند و اصولا چنین انتظاری هم وجود ندارد. ولی کمبود کارکنان به نسبت بیمارانومراقبتاز بیماران بدحالوروبهمرگ در تکنسین­های اورژانس پیش
بیمارستانی مانند پرستاران بخش­های بیمارستانی  عامل بسیار مهمی در ایجاد تنش شغلی است (9،6). 

در مطالعه­ی مشابهدرگروه پرستارانبخش­هایاورژانس بیمارستانی، مهم
ترینعواملتنش­زابهترتیبشامل مشاهده­ی دردورنج بیمار،حضورخانواده و همراهان در بخش،حجم کاریزیاد به نسبت کارکنان، واکنش­هایبستگانبیمار و محدودیت زمانیبودند (12،7). ترس از واکنش همراهان بیمار و یا همکاران بیمارستانی در صورت اشتباه یا تاخیر در تصمیم
گیری برای اقدامات خاص، از عوامل مهم درونی تشدید تنش در تکنسین
های اورژانس پیش­بیمارستانی هستند که در تحقیقات بیمارستانی، سهم کمتری در ایجاد تنش­های شغلی داشته اند (12-5).

تحقیق حاضر نشان داد مهم­ترین عواملی که باعث افزایش تنش­های  شغلی  در تکنسین­های  اورژانس و کاهش  کارآیی

 


جدول 6- رتبه
بندیکلینمره
ی عواملتنش
زادر تکنسین
های اورژانس پیش
بیمارستانی مشهد

عوامل تنش­زا به تفکیک دسته­های پنج­گانه

میانگین نمره

میانگینمجموع

انحراف معیار

رتبه

 

 

عوامل

تنش­زای

مراقبت

ازبیمار

 

رانندگی با سرعت بالا در مواقع ضروری

6/3

43/3

30/0

8

 

تراکمماموریت­ها

4/3

31/0

13

 

مراقبتازبیمارانیکههمکارینمی­کنند

38/3

52/0

17

 

دردورنجکشیدنبیمار

3

62/0

23

 

تماسباوسایلواشیایآلوده

6/3

31/0

7

 

مراقبتازبیماربدحالوروبهمرگ

5/3

30/0

10

 

سرزنش کردن خود در مواقع دیر رسیدن و فوت بیمار

56/3

40/0

9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عوامل

تنش­زای

فردی

پاسخگوبودنبهعواقبتصمیم­گیری

5/3

81/2

2/0

11

 

عدمعلاقهبهکاردرآمبولانس پیش بیمارستانی

7/2

1/1

31

 

نیازبهمهارتزیاد

6/2

1

32

 

قادرنبودنبهتصمیم­گیریدرموقعیت­هایاضطراری

3

21/0

24

 

ترسازاشتباهدرانجاموظیفه

3/3

65/0

18

 

ترس از دیر رسیدن بر بالین بیمار

 

1/3

3/0

21

 

عدمسازگاریبرنامه­یکاریباشرایطزندگی

5/3

3/0

12

 

 

 

 

 

 

 

 

عوامل

تنش­زای

بین­فردی

ارتباطباپزشکانمتعدد مرکز فرماندهی

2

88/2

3/1

34

 

دردسترسنبودنپزشکاندرموارداضطراری

6/2

1/1

33

 

عدمهماهنگیبینتکنسین وپزشک مرکز فرماندهی

1/3

63/0

22

 

بیتفاوتیکادربیمارستان مقصد  نسبتبهنیازهایبیماروخانواده­ی وی

3

85/0

25

 

قضاوتنادرستاطرافیانبیماردرمورداقداماتفوریتی

3

1

26

 

دخالتاطرافیانبیماردرارایه­یخدماتفوریتی

3

62/0

27

 

ترس از برخورد فیزیکی همراهان بیمار

3

9/0

28

 

بی­حرمتیبیماروهمراهیان

4/3

2/0

14

 

 

 

 

 

 

 

 

عوامل

تنش­زای

محیط

فیزیکی

پیچیدگیوتنوعوسایل

2

19/3

9/0

35

 

سر وصدای ناشی از بیسیم ها و آژیر

2/3

3/1

20

 

نورنامناسبمحل کار ( مخصوصا در ماموریت­های فضای باز در شب )

8/2

8/0

30

 

سروصدایهمراهیان

9/2

1

29

 

فضایمحدودآمبولانس  نسبتبهاقدامات مورد نیاز

3/3

3/0

19

 

نداشتنمحلمناسببرایاستراحت

7/3

2/0

3

 

نداشتنفرصتمناسببرایاستراحت

83/3

11/0

1

 

کمبودودردسترسنبودنوسایلوامکانات

8/3

17/0

2

 

 

 

 

 

 

 

 

عوامل

تنش­زایمدیریتی

کمبودتکنسیندر آمبولانس

4/3

53/3

22/0

15

 

بهکارگیریکارکنانتازه­کاروکم­کار

6/3

27/0

6

 

عدمدرنظرگرفتنکارکناندرتصمیم­گیری­هایاداری مرتبط با آن­ها

4/3

56/0

16

 

عدموجودارزیابیدقیقازنحوه­یکار و تلاش تکنسین­ها

65/3

3/0

4

 

کمبودتکنسین ها بهنسبتتعداد ماموریت

64/3

3/0

5

 

میانگین کل

 

 

168/3

 

 

                       

 


آن
ها می­گردند، عوامل بیرونی هستند که به قابل اصلاح
ا
ند. موثرترین این عوامل در ایجاد تنش شغلی عبارتند از:

1- نداشتن فرصت مناسب برای استراحت،

2- کمبود و در دسترس نبودن وسایل و امکانات،

3- نداشتن محل مناسب برای استراحت،

4- عدم وجود ارزشیابیدقیق از نحوه­ی کاروتلاشتکنسین­ها،

5-کمبود تکنسین­ها به نسبت تعداد ماموریت.

در بررسی نتایج پرسش­نامه­ی محتوای شغلی به عنوان شاهد نیز عدم رضایت­مندی کارکنان از  امکانات رفاهی، وجود آلودگی صوتی در محیط استراحت در پایگاه، عدم وجود فرصت کافی برای استراحت، کمبود تعداد کارکنان به نسبت حجم کار و نیز تماس با وسایل و اشیای آلوده از شایع­ترین عوامل اثرگذار در کیفیت زندگی شغلی مشاهده شد که با نتایج پرسش­نامه­ی اصلی و تحقیقات مشابه در استرالیا بر روی پرستاران اورژانس بیمارستانی  مطابقت دارد (12،14).

تکنسین­های اورژانس پیش­بیمارستانی به دلیل نوع خدماتی که جامعه از آن­ها انتظار دارد، یعنی نجات جان انسان­هایی که در چند قدمی مرگ هستند، از سرمایه­های مهم جامعه محسوب می­گردند.

بنا بر این شکی نیست که با کاهش تنش­های شغلی،  اثربخشی عملکرد تکنسین­ها افزایش خواهد یافت. با      سامان­دهی مجدد ساختار استخدامی، محیط کار و تصویب قوانین حمایتی مناسب می­توان کیفیت مراقبت­های اورژانس پیش­بیمارستانی را افزایش داد.

 

 

 

  1. Horn SH. [Management of  human resources].  In: Horn SH. (editor). [Managment of organization behavior]. Iran-Nejad PM. (translator). 1st ed. Tehran: Nashre Modiran; 2002: 123-45. (Persian)
  2. Philip S. Stress: The student nurse in accident and emergency nursing.  Br J Nurs 1992; 2: 27-30.
  3. Esfandiari  Gh R. [Evaluation of  job burnout in nurses of Sanandaj hospitals]. Journal of Kurdistan University of Medical Sciences 2001; 13: 31-5. (Persian)
  4. Schat AC. Effects of perceived control on the outcomes of workplace aggression and violence. Occup Health Psychol 2000; 5(3): 386-402.
  5. Khazaee T, Sharifzadeh Gh. [Nurses job burnout and some related factors]. Journal of  Birjand University of Medical Sciences 2006; 6(1): 31-6. (Persian)
  6. Hebrani P, Behdani F, Mobtaker M.  [Nurses job burnout factors]. Journal of fundamentals of mental health 2007; 10(3): 231-7. (Persian)
  7. Navidian A, Masoodi Gh, Moosavi SS. [Evaluation of  job burnout and it’s relation with general health of  emergency nurses of Zahedan hospitals]. Journal of Kermanshah University of Medical Sciences 2005; 3: 17-26. (Persian)
  8. Ross-Adjie GM. Occupational stress in the ED: What matters to nurse? Aust Emerg Nurs 2007; 10(3): 117-23.
  9. Vahey DC. Nurse burnout and patient satisfaction. Med Care 2004; 42(2): 57-66.
  10. Kamchuchat C. Workplace violence directed at nursing staff at a general hospital in southern Thailand. J Occup Health 2008; 50(2): 201-7.
  11. Lapasa JM, Alden LE, Fullerton LM. Work stress and posttraumatic stress disorder in ED nurses/personnel. J Emerg Nurs 2003; 29(1): 23-8.
  12. Burns HK, Kirilloff LH. Close of stress and satisfaction in emergency nursing. J Emerg Nurs 1983; 9(6): 329-36.
  13. Heim M. [Stressors in health occupations]. Zpsychosom Med Psychonal 1991; 38(3): 206-7. (German)
  14. NIOSH General Social Survey-Quality of Worklife Module. Massachusetts: National Institute for Occupational Safety and Health; 2002: 22-45.