مدل پنج عاملی شخصیت جایگزین و خرید وسواسی در بین دانشجویان: نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای و نقش جنسیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 MA. in clinical psychology, Department of Psychology, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.

2 Assistant professor, Department of Psychology, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.

10.22038/JFMH.2025.83161.3176

چکیده

مقدمه: این مطالعه به بررسی رابطه بین مؤلفه‌های پرسشنامه شخصیتی زاکرمن-کولمن (ZKPQ) و گرایش به خرید وسواسی در دانشجویان دانشگاه، با نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای و مردانگی-زنانگی پرداخت.
 
روش کار: جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه کردستان در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ بود که از بین آنها ۳۴۰ نفر به صورت هدفمند نمونه‌گیری شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس خرید اجباری ادواردز (ECBS)، پرسشنامه شخصیت ZKPQ-50-CC، پرسشنامه مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا (CISS) و پرسشنامه نقش جنسی بم (BSRI) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل مسیر، نرم‌افزارهای SPSS 26 و LISREL 8.8 تجزیه و تحلیل شدند.
 
نتایج: نتایج نشان داد که ابعاد مدل پنج عاملی شخصیت (روان‌رنجوری-اضطراب، فعالیت، معاشرت‌پذیری، هیجان‌خواهی تکانشی، پرخاشگری-خصومت)، راهبردهای مقابله‌ای و زنانگی به طور قابل توجه و مستقیم بر خرید اجباری در بین دانشجویان تأثیر می‌گذارند. علاوه بر این، ابعاد مدل شخصیت از طریق راهبردهای مقابله‌ای (0.001=P) و زنانگی (0.001=P) تأثیر معنی‌دار و غیرمستقیمی بر خرید اجباری داشتند. تأثیر مستقیم مردانگی تأیید نشد (0.067=P).
نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، برنامه‌های پیشگیرانه‌ای که به خرید اجباری در بین دانشجویان می‌پردازند، باید نه تنها ویژگی‌های شخصیتی، بلکه استراتژی‌های مقابله‌ای و جنبه‌های فرهنگی مردانگی و زنانگی را نیز در نظر بگیرند. بنابراین، تمرکز بر عوامل آسیب‌پذیری مانند ویژگی‌های شخصیتی، سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد و ویژگی‌های مرتبط با جنسیت می‌تواند در ارتقای سلامت دانشجویان مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. Villardefrancos E, Otero-López JM. Compulsive buying in university students: its prevalence and relationships with materialism, psychological distress symptoms, and subjective well-being. Compr Psychiatry 2016; 65: 128-35.
  2. Japutra A, Ekinci Y, Simkin L. Self-congruence, brand attachment and compulsive buying. J Bus Res 2019; 99: 456-63.
  3. Ridgway N, Kukar-Kinney M, Monroe K. An expanded conceptualization and a new measure of compulsive buying. J Consum Res 2008; 35: 622-39.
  4. Mrad M, Cui CC. Comorbidity of compulsive buying and brand addiction: An examination of two types of addictive consumption. J Bus Res 2020; 113: 399-408.
  5. Tarka P, Kukar-Kinney M, Harnish RJ. Consumers’ personality and compulsive buying behavior: The role of hedonistic shopping experiences and gender in mediating-moderating relationships. Journal of retailing and consumer services 2022; 64: 102802.
  6. Zuckerman M, Kuhlman DM, Joireman J, Teta P, Kraft M. A comparison of three structural models for personality: The Big Three, the Big Five, and the Alternative Five. J Pers Soc Psychol 1993; 65(4): 757-68.
  7. Shemeis M, Asad T, Attia S. The effect of big five factors of personality on compulsive buying: The mediating role of consumer negative emotions. American journal of business and operations research 2021; 2(1): 5-23.
  8. Aydın D, Selvi Y, Kandeğer A, Boysan M. The relationship of consumers’ compulsive buying behavior with biological rhythm, impulsivity, and fear of missing out. Biol Rhythm Res 2019; 52: 1-9.
  9. Mikołajczak D, Brengman M, Wauters B, Rossi G. Does personality affect compulsive buying? An application of the big five personality model. In: Rossi G. (editor). Clinical and life span psychology, business. Croatia: InTech; 2012: 131-44.
  10. Otero-López JM, Santiago M, Castro M. Big five personality traits, coping strategies and compulsive buying in Spanish university students. Int J Environ Res Public Health 2021; 18: 821.
  11. Folkman S. Stress: Appraisal and coping. In: Gellman MD, Turner JR. (editors). Encyclopedia of behavioral medicine. New York, NY: Springer; 2013: 1913-5.
  12. Lawrence L, Elphinstone B. Coping associated with compulsive buying tendency. Stress Health 2021; 37(2): 263-71.
  13. Sadownik AR. Bronfenbrenner: Ecology of human development in ecology of collaboration. In: Sadownik AR, Višnjić Jevtić A. (editors). (Re)theorising more-than-parental involvement in early childhood education and care. Cham: Springer International Publishing; 2023: 83-95.
  14. Simonovska S, Vasev S. The cultural conceptions of masculinity and femininity: The divergence of masculine and feminine culture. The annual of the Faculty of Philosophy in Skopje 2023; 76(1): 781-92.
  15. Eckhardt G. Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organisations across nations. Australian journal of management 2002; 27(1): 89-94.
  16. Tarka P, Harnish RJ, Babaev J. From materialism to hedonistic shopping values and compulsive buying: A mediation model examining gender differences. J Consum Behav 2022; 21(4): 786-805.
  17. Ali SW, Sudan S. Influence of cultural factors on impulse buying tendency: A study of Indian consumers. Vision 2018; 22(1): 68-77.
  18. Wang X, Ali F, Tauni MZ, Zhang Q, Ahsan T. Effects of hedonic shopping motivations and gender differences on compulsive online buyers. Journal of marketing theory and practice 2022; 30(1): 120-35.
  19. Christopher Westland J. Lower bounds on sample size in structural equation modeling. Electron Commer Res Appl 2010; 9(6): 476-87.
  20. Edwards EA. Development of a new scale for measuring compulsive buying behavior. Financ Couns Plan 1993; 4: 67-85.
  21. Damadnejad Sh. A study of the validity and reliability of Edwards' Compulsive Buying Scale. J Pers Individ Dif 2015; 4(7): 123-48.
  22. Aluja A, Rossier J, García LF, Angleitner A, Kuhlman M, Zuckerman M. A cross-cultural shortened form of the ZKPQ (ZKPQ-50-cc) adapted to English, French, German, and Spanish languages. Pers Individ Dif 2006; 41(4): 619-28.
  23. Lameei V, Lameei S, Yaghoubi H, Mohammadzadeh A. The study of factor structure, validity and reliability of Zuckerman-Kuhlman personality questionnaire. Behav Sci Res 2012; 12(1): 67-81 .
  24. Endler NS, Parker JD. Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. J Pers Soc Psychol 1990; 58(5): 844.
  25. Ghoreyshi Rad F. Validation of Endler and Parker coping scale of stressful situations. International journal of behavioral sciences 2010; 4(1): 1-7.
  26. Khalilian Shalmazari M. [A study of factorial structure (construct validity) and internal consistency of the Bem Sex-Role Inventory in Iranian teenage population]. Journal of Psychometry 2018; 26: 7-24. (Persian)
  27. Otero-López JM, Santiago MJ, Castro MC. Big five personality traits and compulsive buying: The mediating role of self-esteem. Eur J Investig Health Psychol Educ 2024; 14(1): 103-16.
  28. Luo H, Chen J, Li S, Nie Y, Wang G. Social exclusion and impulsive buying among Chinese college students: The mediating role of self-esteem and the moderating role of risk preference. Int J Environ Res Public Health 2021; 18(21): 11027.
  29. Lanfredi M, Macis A, Ferrari C, Meloni S, Pedrini L, Ridolfi ME, et al. Maladaptive behaviours in adolescence and their associations with personality traits, emotion dysregulation and other clinical features in a sample of Italian students: A cross-sectional study. Borderline Personal Disord Emot Dysregul 2021; 8(1): 14.
  30. Liu Y, Unger A, Bi C, Papastamatelou J, Raab G. Online compulsive buying as a coping strategy for self-uncertainty: The moderating role of gender in China. Journal of internet commerce 2022; 21(4): 418-37.
  31. Nordin T, Degerstedt F, Granholm Valmari E. A scoping review of masculinity norms and their interplay with loneliness and social connectedness among men in Western societies. Am J Mens Health 2024; 18(6): 15579883241304585.
مجله اصول بهداشت روانی
دوره 27، شماره 4
مرداد و شهریور 1404
صفحه 267-275

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار