اثربخشی آموزش رفتاری مادران بر مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان پیش دبستانی محروم از پدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای روان شناسی بالینی دانشگاه شاهد

2 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه اصفهان

3 دانشجوی دکترای روان شناسی تربیتی دانشگاه الزهرا

چکیده

مقدمه: هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش رفتاری مادران بر مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان پیش‌دبستانی محروم از پدر بود.
روش‌کار: در این کارآزمایی بالینی با روش نمونه‌گیری هدفمند، از مادران مراجعه‌کننده به انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان در سال 1389 که دارای کودکان 4 تا 6 ساله‌ی بدون پدر بودند، خواسته شد تا به پرسش‌نامه‌ی توانایی و مشکلات (فرم والدین)، چک‌لیست علایم روانی 90 آیتمی و پرسش‌نامه‌ی جمعیت‌شناختی پاسخ دهند. 18 نفر از مادرانی که کودکان‌شان بر اساس نمره‌ی کل پرسش‌نامه، بیشترین مشکلات هیجانی و رفتاری را دارا بودند، به عنوان نمونه‌ی مقدماتی به طور تصادفی در دو گروه 9 نفره‌ی آزمون و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمون، آموزش رفتاری را در 8 جلسه‌ی 90 دقیقه‌ای در محل انجمن مددکاری دریافت کردند. در پایان جلسات از هر دو گروه، پس‌آزمون و بعد از 3 ماه،
پی‌گیری به عمل آمد. داده‌ها با آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس چندمتغیره و نرم‌افزار SPSS نسخه‌ی 15تحلیل گردیدند.
یافته‌ها: آموزش رفتاری مادران، میزان مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان
پیش‌دبستانی محروم از پدر را در هر دو مرحله‌ی پس‌آزمون و پی‌گیری، به طور معنی‌داری کاهش داد (01/0P<). این نتیجه در مورد تمام زیرمقیاس‌های مشکلات هیجانی و رفتاری (مشکلات هیجانی در پس‌آزمون، سلوک، بیش‌فعالی، مشکل با همسالان) به استثنای زیر مقیاس مشکلات هیجانی در مرحله‌ی پیگیری، صادق بود.  نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد آموزش رفتاری مادران در کاهش مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان پیش‌دبستانی محروم از پدر موثر است.

کلیدواژه‌ها


 
1. Darling N. Parenting style and its correlates. Psychol Bull 1993; 193: 482-92.
2. Black B, Hocan A. Links between communication pattern in mother- child, father- child, and peer interaction and children's social status. Child Dev 1995; 66: 255-71.
3. Lamb ME. The role of the father in child development. 4th ed. New York: Wiley; 2004: 446-75.
4. Parkes R D, McDowell D J. Kim M, Killian C, Dennis J, Flyr M R, Wild M N. Father's contributions to children's peer relationship. In C. S. Tamis LeMonda, & N. Carbrera (Eds), Handbook of father involvement: Interdisciplinary perspectives, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum 2002;141-167.
5. Sanford M, Szatmari P, Spinner M, Munroe-Blum H, Jamieson E, Walsh C, et al. Predicting the one-year course of adolescent major depression. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1995; 34: 1618-28.
6. Gould MS, Shaffer D, Fisher P, Garfinkel R. Separation/divorce and child and adolescent completed suicide. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1997; 37: 155-62.
7. Flouri E, Buchanan A.What predicts good relationships with parents in adolescence and partners in adult life: Findings from the 1958 British birth cohort. J Fam Psychol 2000; 16: 186-98.
8. Flouri E, Buchanan A. Life satisfaction in teenage boys: The moderating role of father involvement and bullying. Aggress Behav 2002; 28: 126-33.
9. Wolchik SA, Ma Y, Tein JY, Sandler IN, Ayers TS. Parentally bereaved children's grief: Self- system beliefs as mediators of the relations between grief and stressors and caregiver-child relationship quality. Death Stud 2008; 32: 597-620.
10. Wolchik SA, Tein J, Sandler IN, Ayers TS. Stressors, quality of the child caregiver relationship, and children's mental health problems after parental death: The mediating role of self-system beliefs. J Abnorm Child Psychol 2006; 34: 221-38.
11. Thompson MP, Kaslow NJ, Kingree JB, King M, Bryant LJ, Rey M. Psychological symptomatology following parental death in a predominantly minority sample of children and adolescents. J Clin Child Psychol 1998; 27: 434-41.
12. Rutter M, Taylor E. Child and adolescendt psychiatry. London: Blackwell; 2002: 446-75.
13. Kazdin AE. Parent management training: Evidence, outcomes, and issues. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1997; 56: 451-64.
14. Matthys W, Lochman JE. Oppositional defiant disorder and conduct disorder in childhood. Philadelphia: John Wiley and sons; 2010: 448-56.
15. Kazdin AE. Parent management training. Treatment for oppositional, aggressive, and antisocial behavior in children and adolescents. New York: Oxford University; 2005: 147-62.
16. Barry G. The effectiveness of treatment for oppositional defiant disorder: A critical review. Ph.D. Dissertation. United States International University, College of philosophy; 2001: 244-54.
17. Patterson GR, Dishion TJ, Chamberlin P. Outcomes and methodological issues relating to treatment of antisocial children. In Giles TR. (editor). Handbook of effective psychotherapy. New York: Plenum; 1993: 846-51.
18. Patterson GR. Some alternatives to seven myths about treating families of antisocial children. In: Henricson C. (editor). Crime and the family: Conference report. Proceedings of an International Conference. Occasional paper 20. Family Policy Studies Center. London, United Kingdom; 1994: 26-49.
19. Dadds MR, McHugh TA. Social support and treatment outcome in behavioral family therapy for child conduct problem. J Cons Clin Psychol 1992; 2: 252-9.
20. McCart M, Priester P. Differential effectiveness of behavioral parent training and cognitive-behavioral therapy for antisocial youth. J Abnorm Child Psychol 2006; 34: 525-37.
21. Pikse SI, Sebra S, Lubenko J. Child behavior and mother-child emotional availability in response to parent training program: moderators of outcome. Procedia Soc Behav Sci 2010; 5: 1418-24.
22. Letarte JM, Normandeau S, Allard J. Effectiveness of a parent training program “incredible years” in a child protection service. Child Abuse Negl 2010; 34: 253-61.
23. Kaminski JW, Valle LA, Filene JH, Boyle CL. A meta-analytic review of components associated with parent training program effectiveness. J Abnorm Child Psychol 2008; 36: 567-89.
24. Lundhal B, Riser JH, Lovejoy CM. A meta-analysis of parent training: Moderators and follow-up effects.Clin Psychol Rev 2005; 26: 86-104.
25. Goodman R. The strengths and difficulies questionnatre. J Child Psychol Pschiatry 1997; 38: 581-6.
26. Goodman R. Psychometric properties the strenghs and difficulties questionnaire. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2001; 40: 1331-45.
27. Muris P, Meestrers C, van den Berg F. the Strengths and difficulties questionnaire (SDQ): Further evidence for its reliability and validity in a community sample of Dutch children and adolescents. Eur Child Adolesc Psychiatry 2003; 12: 1-8.
28. Thabet AA, Stretch D, Vostanus P. Child mental health problems in Arab children. Appl Soc Psychiatry 2000; 46: 266-80.
29. Smedje H, Baroman JE, Hetta J, Knorring AL. Psychometric properties of a Swedish version of the strenghs and difficulties questionnaire. Eur Child Adolesc Psychiatry 1999; 8: 63-70.
30. Koskelainen M, Sourander A, Kaljonen A. The strenghs and difficulties questionnaire among Finnish school, aged children and adolescents. Eur Child Adolesc Psychiatry 2000; 9: 277-84.
31. Tehranidust M, Shahrivar Z, Pakbaz B, Rezaie A, Ahmadi F. [Validity of ability and difficulty questionnaire]. Advances in cognitive sciences 2007; 8: 33-9. (Persian)
32. Bagheri Yazdi S.A, Bolhari J,Shahmohamadi D. [Epidmiological survy of mental disorder in rural area of Yazd]. Journal of thought and behavior, 1994;1 32-41 (Persian)
33. Kazdin AE. Cognitive problem-solving skills training and parent management training in the treatment of antisocial behavior in children. J Cons Clin Psychol 1995; 60: 733-41.
34. Watson S. Oppositional defiant disorder. [cited 2003]. Available from: URL; http://specialed.about.com.
35. Kane A. Oppositional defiant disorder treatment. [cited 2004]. Available from: URL; www.oppositional defiant disorder.parentingtheatriskchild.com