نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی
چکیده
کلیدواژهها
یکی از ویژگیهای شخصیتی که روی عملکرد دانشجویان تاثیر میگذارد، نشانگان وانمودگرایی[1] (سندرم ایمپاستر) است. این نشانگان به وضوح، یک سبک اجتماعی انطباقی نامطلوب و فراگیر از تعامل با محیط را ارایه میدهد که ممکن است توانایی بالقوهی دانشجویان را از لحاظ تحصیلی و شغلی محدود کنند (1). واژهی وانمودگرایی به دو شکل imposter و impostor درآخرین چاپ لغتنامهی پیشرفتهی آکسفورد[2] مطرح شده است و به معنی شخصی است که واقعی و اصیل نیست و چهرهای غیر از آن چه هست، از خود نشان میدهد. برای نخستین بار نیز کلانس و ایمز[3] این واژه را به صورت پدیدهی وانمودگرایی (2) و هاروی وکاتز[4]، وانمودگرایی را به عنوان یک سازهی شخصیتی معرفی نمودند (4،3). دو محقق به نام کلانس و ایمز در فعالیتهای بالینی خود در درمانگاههای دانشگاهی با مراجعینی رو به رو شدند که با وجود رسیدن به سطوح عالی تحصیلی، شغلی، علمی و کسب موفقیتهای متعدد، احساس خوشایند و مطلوبی نسبت به این موفقیتها از خود نداشته و از شناخته شدن و متمایز بودن خویش میترسند. این دو محقق توصیف میکنند که طی 5 سال فعالیت بالینی و پژوهشی روی مراجعین با تخصصهای مختلف (از جمله وکیل، پرستار، پزشک، استاد دانشگاه و دانشجویان) به این نتیجه دست یافتند که عدم درونی کردن موفقیت یکی از شکایتهای اصلی این مراجعین است. این محققین همچنین دریافتند که در این مراجعین نوعی احساس درونی فریبکاری هوشی یا ترس از وانمودگرایی وجود دارد به طوری که قضاوتها و ارزیابیهای مثبت دیگران دربارهی خود را به شانس و جذابیت در روابط فردی نسبت میدهند. کلانس و ایمز برای نخستین بار واژهی پدیدهی وانمودگرایی را معرفی کرده و معتقدند که این پدیده یکی از انواع موانع پیشرفت و موفقیت محسوب میشود. به نظر این محققین یک شخص زمانی مبتلا به نشانگان وانمودگرایی است که پنج یا بیش از پنج نشانهی وانمودگرایی رادر خود احساس کند (2). فهرست این نشانگان به قرار زیر است:
خود را فریبکار وکلاهبردار و وانمودگرا میداند. احساس میکند که بین هوش عمومی و خصوصی در او تفاوت وجود دارد. در درونیسازی موفقیت و قبول توانایی با وجود شواهد بیرونی موفقیت ناتوان است. پاداشها و تشویقها را به دشواری میپذیرد. پاداشها و تشویقهای دیگران را قبول ندارد. خود را مستحق و شایستهی دریافت پاداشها و تشویقها نمیداند. از پیشرفتهای خود، راضی نبوده ومعتقد است که میتوانست پیشرفت بیشتری داشته باشد.
از شناخته شدن و ممتاز شدن ترس دارد. ترس دارد که دیگران کشف کنند که فاقد دانش و توانایی است. ترس از شکست دارد. میترسد که نتواند انتظارات خود را برآورده سازد. با وجود شواهد عینی بیرونی، توانایی هوشی خود را کمتر از دیگران تخمین میزند. موفقیت را به جذابیت و محبوبیت بین فردی نسبت میدهد (5).
افراد دارای نشانگان وانمودگرایی در انجام کارها یا وظایفشان تمایل دارند که یا بیش از حد خود را آماده سازند یا این که تعلل و تنبلی کرده تا از شکست های اجتماعی اجتناب ورزند، سپس آنها به ترتیب موفقیت خود را به تصادف، افراد دیگر یا خوششانسی نسبت میدهند (2).
هاروی و کاتز، پدیدهی وانمودگرایی را با مجموعهای از نشانگان بالینی توصیف میکنند که با معنای ناتوانی در درونیسازی موفقیت با وجود شواهد بیرونی موفقیت با یافتههای اولیهی کلانس و ایمز مشابه بود (3،4).
نشانگان وانمودگرایی با تحصیل در سطوح بالا نیز مرتبط است و ممکن است به صورت منفی بر دانشجویان به راههای مختلفی تاثیر بگذارد. دانشجویانی با احساسات وانمودگرایی میتوانند هراس داشته باشند و با وجود داشتن توانایی و علاقه، رشته تحصیلیشان را تغییر داده یا حتی ترک تحصیل کنند (6).
در واقع عبارت نشانگان وانمودگرایی به این معنی است که برخی از افراد با وجود شواهد عینی موفقیت احساس میکنند که متظاهر هستند. به این معنی که آنها میتوانند اطرافیان خود را فریب دهند (7).
لانگفورد[5] و کلانس و برنارد، دالینگر و رامانیاه[6] در تحقیقات خود روی مراجعین به مراکز دانشگاهی به این نتیجه رسیدند که وانمودگرایان با وجود موفقیتهای بیرونی، تمایلی به حفظ موفقیت ندارند (8،9). همچنین پژوهشگران در یک پژوهش جامع بر روی گروهی از دانشجویان دریافتند که اگر فردی بیش از پنج مورد از این ویژگیها را تجربه کند، مبتلا به نشانگان ایمپاستر است: توصیف خود به عنوان فردی فریبکار و وانمودگرا، عدم پذیرش تاییدها و ستایشها و شناخته شدن از سوی دیگران، ترس از شکست، ترس از شناخته شدن به عنوان فردی فریبکار، احساس عدم توانایی و فقدان شایستگی، عدم درونی کردن موفقیتها به طوری که آنها را متعلق به خود نمیداند و اسناد موفقیت به شانس؛ یعنی اسنادها به بیرون (10).
کلامی و داد و فریاد است که به طور مستقیم موجب آزار دیگران میشود. پرخاشگری رابطهای به روابط اجتماعی معطوف میباشد. به عبارتی، پرخاشگری رابطهای را به شکل دستکاری روابط اجتماعی، رقابت بین افراد، طرد و منزوی کردن دیگران تعریف کردند که در نهایت موجب آزار و صدمه به دیگران میشود (7). این تعریف به طور وسیع هم شامل رفتار پرخاشگری رابطهای مستقیم (به دوستش میگوید او را به مهمانی دعوت نکنید) و هم پرخاشگری رابطهای غیرمستقیم (بیاعتنایی دوستان) است (8).
به نظر دینل[7] و همکاران وانمودگرایی، تعلل یا اهمالکاری[8]، خودناتوانسازی[9] و ترس از موفقیت[10] در دانشجویان از جمله رفتارهای اجتناب از شکست هستند که در بعضی از افراد پیشرفتگرا در شرایط تحصیلی و شغلی برای حمایت از خودارزشی[11] ظاهر میشود (11).
یانگ[12]، ایمز و تامپسون[13] در یافتههای خود به این نتیجه رسیدند که وانمودگرایان انتظارات بالایی از خود دارند و ویژگیهایی مثل فرار از مسئولیتهای پس از موفقیت، احساس شرم و گناه در قبال کسب موفقیت، میل به کنارهگیری و ارزیابی ضعیف از تواناییهای شخصی را از خود نشان میدهند (14-12).
یانگ، کاوینگتون و املیچ[14]، همچنین تاپینگ و کیمل[15] و فروهان[16] بیان میکنند که وانمودگرایی ویژگی روانشناختی است که فرد مبتلا با وجود پیشرفتهای ظاهری و موفقیتهای بیرونی بر این باور است که فریبکار است و دیگران دربارهی او اشتباه میکنند (12،17-15).
هورنر[17] در تحقیق خود نشان داد که دانشجویان مرد احساسات مثبتی از موفقیت دارند، اما دانشجویان زن درباره موفقیت احساسی مبهم و دوگانه دارند (18).
نتایج پژوهش هنینگ و شاو[18] که بر روی دانشجویان پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری و داروسازی انجام شد، نشان داد که درصد بیش از حد انتظاری از دانشجویان، سطوح پریشانی روانشناختی را تجربه میکنند و میان پریشانی، کمالگرایی و نشانگان وانمودگرایی ارتباطات قوی به دست آمد و نشان داده شد که این ویژگیهای روانی میتوانند پیشبینیکنندههای قویتر سازگاری روانشناختی نسبت به بیشتر متغیرهای جمعیتشناختی مربوط به پریشانی در دانشجویان رشتههای فوق باشند (19).
یکی از نکات مهم در شناسایی نشانگان وانمودگرایی، نحوهی شکلگیری این سازه در زنان و مردان است. عوامل مختلفی میتوانند در این امر دخیل باشند. در علتشناسی نشانگان وانمودگرایی، تامپسون به حلقهی ارتباطی بین متغیرهای خانواده، متغیرهای شخصیتی، باورهای مخرب و پیامدهای نامطلوب پیشرفت اشاره میکند. همان طور که این محقق اشاره میکند ترکیبی از متغیرهای شخصیتی، باورهای مخرب، متغیرهای محیط خانواده و اثرات رفتاری پیشرفت میتواند در شکلگیری احساسات وانمودگرایی نقش داشته باشد (14). اما تامپسون عزت نفس نامطمئن و تردید دربارهی علتها و پیامدهای پیشرفت در افراد را از جمله متغیرهای شخصیتی مهم
در علتشناسی نشانگان وانمودگرایی میداند. علاوه براین، باورهای مخرب (موفقیت بدون تلاش و اسناد موفقیت به شانس)، شیوههای فرزندپروری کمالگرایانهی والدین نسبت به فرزندان (انتظارات غیرمعقولانه از کودکان بدون توجه به تواناییهای آنها)، پیامهای متناقض و غیرمعقولانهی والدین دربارهی کسب موفقیت بدون ارایهی الگوهای صحیح کسب موفقیت را از جمله موارد احتمالی بروز نشانگان وانمودگرایی میداند (14).
مکگرگور[19] و همکاران رابطهی میان نشانگان وانمودگرایی و افسردگی را در میان دانشجویان مورد بررسی قرار دادند. نتایج، رابطهی مثبتی را میان این نشانگان و افسردگی نشان داد. همچنین مشخص نمود که زنان نسبت به مردان در نشانگان وانمودگرایی امتیازات بیشتری دارند (20). کریسمن[20] و همکاران نیز در تحقیقی به این نتیجه رسیدندکه نشانگان وانمودگرایی با میزان و سطوح بالایی از افسردگی و اضطراب در ارتباط است (21). کوماری[21] در تحقیق خود در بین دانشجویان نشان داد که وانمودگرایی با اضطراب همبستگی مثبت و با هوش افراد همبستگی منفی دارد. همچنین زنان از ترسهای وانمودگرایی بیشتری نسبت به مردان برخوردار بودند (22).بساکنژاد در پژوهشی نشان داد که متغیرهای ترس از موفقیت، کمالگرایی و ترس از ارزیابی منفی با نشانگان وانمودگرایی همبستگی مثبت و متغیر و عزت نفس با نشانگان وانمودگرایی همبستگی منفی دارند (5). در ارتباط هوش هیجانی و نشانگان وانمودگرایی تحقیقات مستقیمی یافت نشد و به برخی از تحقیقات مشابه اشاره میشود. باشقره و محمد خانی در پژوهشی به بررسی رابطهی هوش هیجانی و سبکهای مقابلهای با سلامت عمومی دانشجویان پرداختند. یافتههای آنان نشان میدهد که هوش هیجانی و سبک مقابلهای هیجانمدار رابطهی معنیداری با سلامت عمومی دارند. از میان مولفههای هوش هیجانی، مولفهی بهرهبرداری از هیجان به طور مثبت و از میان سبکهای مقابلهای، سبک هیجان مدار به طور معکوس سلامت عمومی را در دانشجویان پیشبینی میکنند (23). جواهری در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطهی سبکهای دلبستگی و هوش هیجانی با مهارتهای اجتماعی دریافت که بین هوش هیجانی کلی و مهارتهای اجتماعی رابطهی مثبت معنیدار وجود دارد و تمام مولفههای تنظیم هیجان، بیان هیجان و بهرهبرداری از هیجان با مهارتهای اجتماعی رابطهی مثبت معنیدار دارند (24). سونگ، هانگ، پنگ و لاو[22] در بررسی خود دریافتند که آموزش هوش هیجانی باعث افزایش توانایی تعاملات اجتماعی دانشآموزان با نقایص ذهنی و عمومی شده است (25). فلچر[23] و همکاران در بررسی خود که مطالعهی آزمایشی بین آموزش هوش هیجانی و مهارتهای ارتباطی دانشجویان سال سوم پزشکی بود، دریافتند که افزایش هوش هیجانی اثر مثبتی بر مهارتهای ارتباطی دانشجویان دارد (26).
بنا بر این با توجه به نتایج تحقیقات و نظریههای مختلف که هر کدام سعی در توصیف موانع کسب موفقیت و ارتباط آن با متغیرهای مذکور دارند در این پژوهش ارتباط عزت نفس و هوش هیجانی با نشانگان وانمودگرایی در بین دانشجویان ایرانی دانشگاههای گیلان و هراتسی ( در شهر ایروان) و بررسی تفاوت همین رابطه در بین دانشجویان دو دانشگاه به عنوان دو جامعهی آماری که ملیت یکسانی داشته (هر دو گروه ایرانیاند) ولی در حال حاضر تحت تاثیر دو محیط اجتماعی و فرهنگی مختلف هستند، مورد بررسی قرار گرفته است و از آن جا که نشانگان وانمودگرایی با تحصیل در سطوح بالا نیز مرتبط است، پژوهشگر دانشجویان رشتهی پزشکی را به عنوان جامعهی آماری خود انتخاب نموده است.
روشکار
این تحقیق با توجه به آن که به دنبال تبیین و توصیف رابطهی بین متغیرها بدون دخالت پژوهشگر میباشد، توصیفی و از نوع همبستگی است (27). در پژوهشهای روانشناختی، مطالعهی ویژگیها، خصوصیات و صفات برای پیشبینی رفتار بسیار حایز اهمیت است. در پژوهش حاضر نیز تلاش شده است تا رابطهی برخی از متغیرها با نشانگان وانمودگرایی مورد بررسی قرار گیرد. بنا بر این به طور مشخص موضوع مورد بررسی دراین پژوهش، بررسی رابطهی بین عزت نفس و مولفههای هوش هیجانی با نشانگان وانمودگرایی در دانشجویان پزشکی دانشگاه گیلان و دانشگاه هراتسی (ایروان) میباشد. در این پژوهش متغیر ملاک نشانگان وانمودگرایی است. این نشانگان، مجموعهای از ترس، تردید، نگرانی و چرخهی معیوبی از اضطراب پس از موفقیت است که جوانان موفق را درگیر میسازد. وجود این ویژگی روانشناختی به عنوان مانعی بر سر راه پیشرفت محسوب میشود که اجازهی رشد و بهرهوری از تمامی استعدادهای نهفته را به این افراد نمیدهد ( 12). این پژوهش در صدد پاسخگویی به چند سئوال است. 1- آیا بین متغیرهای پیشبین با نشانگان وانمودگرایی در بین دانشجویان پزشکی رابطه وجود دارد؟ 2- آیا رابطهی بین عزت نفس و هوش هیجانی با نشانگان وانمودگرایی در دانشجویان پزشکی دانشگاه گیلان و دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در رشتهی پزشکی دانشگاه هراتسی (ایروان) متفاوت است؟
پس از مطالعات ادبیات تحقیق و برآورد ضریب پایایی ابزارهای پژوهش، پژوهشگر با مراجعه به دانشگاه گیلان و انجام هماهنگیهای لازم، نمونهی آماری مورد نیاز را از بین دانشجویان پزشکی انتخاب کرده و اقدام به توزیع پرسشنامهها و توجیه آنان برای تکمیل ابزار تحقیق نمود. همچنین با سفر به کشور ارمنستان و پس از هماهنگیهای لازم با سفارت جمهوری اسلامی ایران و دانشگاه پزشکی هراتسی، اقدام به انتخاب نمونه و توزیع پرسشنامهها در بین نمونههای انتخاب شده نمود. به دانشجویان اطمینان داده شد که اطلاعات به دست آمده از آنان کاملا محرمانه بوده و فقط جهت انجام پژوهش جمعآوری میشود و همچنین اطمینان، توضیحات و زمان لازم برای تکمیل پرسشنامهها به دانشجویان داده شد.
جامعه و نمونهی آماری:
جامعهی آماری این پژوهش شامل تمام دانشجویان رشتهی پزشکی دانشگاه گیلان و دانشجویان ایرانی رشتهی پزشکی در دانشگاه هراتسی ایروان در سال تحصیلی 89-1388 میباشند. طبق آمار مرکز آموزش دانشگاه گیلان تعداد 419 نفر در این دانشگاه به تحصیل در رشتهی پزشکی مشغول هستند و همچنین تعداد 113 نفردانشجوی ایرانی در رشتهی پزشکی در دانشگاه هراتسی ایروان در کشور ارمنستان به تحصیل مشغول میباشند. در مطالعات همبستگی پیشنهاد میشود از گروههای مستقل با توجه به اندازههای مبین برای ضریب پیرسون و سطح 05/0≥P، تعداد 60 نفر نمونهی آماری در نظر گرفته شود (27). در این پژوهش چون جامعهی مورد پژوهش از زیرگروههای زیاد یا طبقات مختلف تشکیل شده است، از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای برای رعایت نسبت توزیع متغیرها در جامعه، استفاده شد. برای تعیین حجم نمونه از جدول برآورد حجم نمونهی کرجی و مورگان استفاده شد. یعنی از کل جامعه که برابر با 419 نفر دانشجوی پزشکی بود با احتساب 5 درصد احتمال عدم بازگشت پرسشنامه، تعداد 200 نفر به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند که از این تعداد 146 نفر از دانشجویان پزشکی دانشگاه گیلان و 54 نفر از دانشجویان ایرانی رشتهی پزشکی دانشگاه هراتسی بودند.
ابزار تحقیق:
در این پژوهش از پرسشنامههای زیر جهت جمعآوری دادههای مورد نیاز استفاده شد.
1- مقیاس هوش هیجانی شوت: مقیاس خودسنجی هوش هیجانی شوت توسط شوت و همکاران در سال 1998 بر اساس الگوی اولیهی هوش هیجانی مایر و سالووی[24] ساخته شده است (28). این مقیاس در قالب 33 جملهی توصیفی دارای سه مولفه میباشد که عبارتند از مولفهی تنظیم هیجان و مولفهی ارزیابی و بیان هیجان و مولفهی بهرهبرداری از هیجان. این ابزار را میتوان به صورت فردی یا گروهی اجرا کرد. سیستم نمرهگذاری آن به این صورت است که آزمودنی درجهی توافق یا مخالفت خود را با هر یک از جملهها در یک طیف پنج گزینهای لیکرت که از کاملا مخالف=1 تا کاملا موافق=5 میباشد را انتخاب میکند. البته جملهها به صورت معکوس نمرهگذاری میشود (5،33-28).
از آن جا که این ابزار در پژوهشهای زیادی به کار گرفته شده، از روایی و اعتبار قابل قبولی برخوردار است. از جمله پایایی آن توسط سیاروچی برای کل مقیاس 84/0=a و برای خردهمقیاسها به ترتیب ارزیابی و بیان هیجان 76/0=a، تنظیم هیجان 66/0=a و بهرهبرداری از هیجان 55/0=a گزارش شده است (به نقل از عزیزی، 29).
در مطالعهی جهانگیری پایایی برای کل مقیاس 84/0=a برای کل مقیاس 94/0=a و برای خردهمقیاسها به ترتیب ارزیابی و بیان هیجان 86/0=a ، تنظیم هیجان 92/0=a و بهرهبرداری از هیجان 66/0=a گزارش شده است(34).
در این پژوهش نیز برای برآورد پایایی ابزار از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای کل مقیاس 73/0=a و برای خرده مقیاسها به ترتیب، ارزیابی و بیان هیجان 67/0=a، تنظیم هیجان 63/0=a و بهرهبرداری از هیجان 58/0=a به دست آمد.
2- آزمون عزت نفس کوپراسمیت: کوپراسمیت مقیاس عزت نفس خود را براساس تجدید نظری که بر روی مقیاس راجر و دیموند انجام داد، تهیه و تدوین کرد. این مقیاس دارای 58 ماده است که 8 ماده ی آن دروغسنج است. شیوه نمرهگذاری این آزمون به صورت صفر و یک است؛ به این معنا که در مادههای شماره (57-47-45-36-32-30-29-28-24-23-21-19-18-11-10-5-4-2) پاسخ بلی، یک نمره و پاسخ خیر، صفر میگیرد و بقیهی سئوالات به صورت معکوس نمره
گذاری میشوند.
این مقیاس در تحقیقات زیادی به کار گرفته شده و بنابراین از روایی مناسبی برخوردار است. همچنین در تحقیقات بساکنژاد و همکاران، میلر و همکاران و دوئک، با ضریب پایایی مناسب به کار گرفته شده (به نقل از عزیزی، 29) و در این پژوهش نیز ضریب آلفای کرونباخ آن 72/0=a به دست آمد.
3- مقیاس نشانگان ایمپاستر کلانس (CIPS)[25]: مقیاس نشانگان کلانس برای نخستین بار به صورت مداد کاغذی توسط کلانس و ایمز ساخته شد (2) و توسط پژوهشگران ترجمه و جهت اجرا آماده گردید. این مقیاس شامل 20 ماده است که از آزمودنی خواسته میشود تا بر اساس یک پیوستار پاسخها از هیچ وقت یا هرگز تا خیلی زیاد نظر خود را دربارهی هر ماده ابراز نماید. جمع نمرات 20 ماده بیانگر میزان وانمودگرایی فرد
میباشد. این ابزار در پژوهشهای زیادی به کار گرفته شده و از روایی مناسب و اعتبار قابل قبولی برخوردار است. یافتههای تحقیقی کریسمن و همکاران، ضریب آلفای 94/0 را گزارش میکند (21). همچنین یافتههای هولمز و همکاران ضریب آلفای 96/0 را برای پایایی این مقیاس نشان میدهد (10). در ایران نیز پژوهش بساکنژاد و همکاران، ضریب پایایی این ابزار را با آلفای کرونباخ 83/0 و به روش اسپیرمنبراون 73/0 و به روش گاتمن 73/0 نشان میدهد (5). در این پژوهش نیز میزان پایایی برآورد شده از طریق آلفای کرونباخ 81/0=a میباشد.
نتایج
یافتههای توصیفی در این پژوهش شامل فراوانی، میانگین و انحراف معیار آزمودنیها به تفکیک آزمودنیهای دختر، پسر و میانگین و انحراف معیار کل آزمودنیها برای متغیرهای پیشبین و متغیر ملاک است.
در این پژوهش تعداد 292 نفر به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند که از این تعداد 213 نفر از دانشجویان پزشکی دانشگاه گیلان و 79 نفر از دانشجویان ایرانی رشتهی پزشکی دانشگاه هراتسی (ایروان) بودند. در نمونهی تحقیق، 76 درصد زن و 24 درصد مرد بودند و میانگین سن افراد 29/22 سال بود که پایینترین سن 19 سال و بالاترین سن 34 سال بوده است. در جدول (1) میانگین و انحراف معیار متغیرهای پیشبین و ملاک به تفکیک جنسیت آمدهاند. همان طور که در جدول (2) مشاهده میشود، عزت نفس رابطهی منفی معنیداری با نشانگان ایمپاستر دارد (542/0- =r، 0001/0=P). همچنین در بین مولفههای هوش هیجانی، ارزیابی و بیان هیجان (175/0=r، 009/0=P) و بهرهبرداری از هیجان (299/0=r، 0001/0=P) رابطهی مثبت و معنیداری با نشانگان ایمپاستر دارند و تنظیم هیجان رابطهی معنیداری با نشانگان ایمپاستر ندارد (061/0=r، 2/0=P). همان طور که در جدول (3) مشاهده میشود آمارهی دوربین-واتسون (95/1=d) نشان میدهد که فرض عدم همبستگی بین خطاها برقرار است و مجاز به انجام رگرسیون هستیم. همچنین اعتبار مدل با (0001/0=P، 247/27=F) مورد تایید است. این مدل با 62/0=R و 39/0=2R توانسته است 39 درصد واریانس را توجیه کند.
یعنی این که متغیرهای عزت نفس و مولفههای هوش هیجانی توانسته است 39 درصد واریانس نشانگان ایمپاستر را تبیین کند. بر اساس دادههای جدول (4)، متغیرهای عزت نفس (0001/0=P، 9/0=B) و بهرهبرداری از هیجان ( 0001/0=P، 74/0=B) قادر به پیشبینی معنیدار نشانگان ایمپاستر هستند و مولفههای ارزیابی و بیان هیجان (23/0=P، 17/0=B) و تنظیم هیجان (2/0=P، 23/0=B) نقش معنیداری در پیشبینی نشانگان ایمپاستر ندارند. ضرایب بتا نشان میدهد که از بین متغیرهای پیشبین عزت نفس با 52/0=Beta بیش از سایر
متغیرها قادر به پیشبینی نشانگان ایمپاستر است. بر اساس یافته های ارایه شده، پیشبینی نشانگان ایمپاستر به شرح معادله ی زیر میباشد.همان طور که در جدول (5) نمایان است تنها 5/3=z در سطح 05/0>P از 96/1=z در سطح 05/0>P بزرگتر است. بنابراین تفاوت بین دو ضریب تنها در مولفهی بهرهبرداری از هیجان از نظر آماری معنیدار است و در دیگر متغیرهای پیشبین، تفاوت معنیداری بین ضرایب همبستگی دانشجویان دانشگاههای گیلان و هراتسی ایروان مشاهده نشد.
بحث و نتیجهگیری
همان طور که مشاهده شد از متغیرهای پیشبین، عزت نفس رابطهی منفی معنیداری با نشانگان ایمپاستر داشت. در تبیین آن میتوان گفت فردی که دارای عزت نفس بالا باشد، موفقیتهایی را که به دست آورده به تواناییهای درونی خود نسبت میدهد (اسناد درونی)؛ در حالی که فرد دچار نشانگان ایمپاستر موفقیتهایش را بیشتر به عوامل بیرونی نسبت میدهند (اسناد بیرونی).
همچنین فرد دارای عزت نفس خود را شایسته ی دریافت پاداش و تشویق میداند؛ درحالی که فرد دچار سندرم ایمپاستر عکس این حالت فکر میکند.
جدول1- فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار هوش هیجانی،عزت نفس،ایمپاستر در دانشجویان مورد بررسی
جنسیت |
فراوانی |
درصد |
هوش هیجانی |
عزت نفس |
ایمپاستر |
|||
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
|||
دختر |
136 |
76/0 |
67/626 |
57/18 |
07/39 |
43/7 |
18/51 |
54/12 |
پسر |
43 |
24/0 |
33/127 |
00/16 |
37/40 |
57/7 |
51/52 |
04/12 |
جدول 2- همبستگی بین عزت نفس و مولفههای هوش هیجانی و نشانگان ایمپاستر
متغیرهای پیشبین |
نشانگان ایمپاستر |
|||||||
ضریب همبستگی سطح معنیداری میانگین انحراف معیار کجی کشیدگی |
||||||||
عزت نفس ارزیابی و بیان هیجان تنظیم هیجان بهره برداری از هیجان |
542/0- 175/0 061/0 299/0 |
0001/0 0009/0 2/0 0001/0 |
|
25/40 68/46 82/40 52/36 |
|
75/6 85/5 51/6 57/4 |
72/0- 28/0- 96/0 96/0 31/0 81/0 51/0 98/0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
جدول 3- نتایج مربوط به ضریب همبستگی چندگانه و تحلیل رگرسیون همزمان برای پیشبینی نشانگان ایمپاستر
شاخصهای آماری الگو |
F برآورد سطح معنیداری چندگانه همبستگی چندگانه مجذورخطای ضریب Durbin Watson |
||||||
همزمان |
247/27 |
0001/0 |
620/0 |
385/0 |
95 /1 |
|
|
|
جدول 4- ضرایب استاندارد و غیر استاندارد برای پیشبینی نشانگان ایمپاستر از طریق متغیرهای پیشبین
ضرایب متغیرهای پیشبین |
B غیراستاندارد |
Beta |
t |
P |
|
مقدار ثابت عزت نفس ارزیابی و بیان هیجان تنظیم هیجان بهرهبرداری از هیجان |
56/61 9/0- 17/0 23/0 74/0 |
84/6 11/0 18/0 18/0 21/0 |
521 /0- 093/0 125/0 314/0 |
9 47/8- 97/0 28/1- 59/3 |
0001/0 0001/0 23/0 2/0 0001/0 |
جدول 5-شاخصهای محاسبه شده برای بررسی تفاوت ضرایب همبستگی در عزت نفس و مولفه های هوش هیجانی
متغیرهای پیش بین |
دانشگاه |
نشانگان ایمپاستر |
||
ضریب همبستگی |
Z |
|||
عزت نفس
|
گیلان ایروان |
47/0- 59/0- |
4/1
83/1
58/0
5/3 |
|
ارزیابی و بیان هیجان |
گیلان ایروان |
04/0 26/0 |
||
تنظیم هیجان
|
گیلان ایروان |
14/0- 21/0 |
||
بهرهبرداری ازهیجان
|
گیلان ایروان |
11/0- 53/0 |
||
(عزت نفس) 9/0- 56/61= ایمپاستر |
||||
بر اساس یافته های این پژوهش با رشد عزت نفس فرد کمتر دچار این نشانگان میشود و توانایی درونیسازی موفقیتها در او رشد میکند و هر چه عزت نفس فرد پایینتر باشد، احتمال آن که فرد دچار این نشانگان گردد بیشتر است. نتایج این مطالعه همسو با پژوهشهای راس و کروکواسکی[26]، کلانس و ایمز، هاروی، هاروی و کاتز، تامپسون، تامپسون و همکاران، سوناک و تاول، وانت و کلایتمن[27] میباشد. آنها در پژوهشهای خود نشان دادند که افراد دارای نشانگان وانمودگرایی با وجود شواهد بیرونی موفقیتها در درونیسازی موفقیتهای خود ناتوان هستند و عزت نفس نامطمئن از ویژگیهای وانمودگرایان میباشد (1،4،7،31،30،14).همچنین از بین مولفههای هوش هیجانی، ارزیابی و بیان هیجان و بهرهبرداری از هیجان رابطهی مثبت معنیداری با نشانگان وانمودگرایی نشان داد و مولفهی تنظیم هیجان با رابطهی معنیداری با نشانگان وانمودگرایی وجود نداشت. در تبیین ارتباط خرده
مقیاسهای ارزیابی و بیان هیجان و بهرهبرداری از هیجان با نشانگان وانمودگرایی، میتوان چنین بیان کرد که در این مولفهها، فرد اهمیت نسبتا زیادی برای هیجانات و احساسات دیگران نسبت به خودش قایل است، یعنی اندیشهها، افکار، احساسات و هیجانات دیگران برای او تاثیر و اهمیت ویژهای داشته و حتی ممکن است شخصیت خود را بر این اساس برآورد نماید و در نتیجه احتمال ابتلا به نشانگان وانمودگرایی در این افراد افزایش مییابد. در این زمینه، نتایج تحقیق مشابهی (در مبحث هوش هیجانی) جهت مقایسه یافت نگردید.
همچنین تحلیل تفاوت ضرایب همبستگی متغیرهای پیشبین و نشانگان وانمودگرایی در دانشجویان دانشگاه گیلان و هرات سی (ایروان) نشان داد که تنها در مولفهی بهرهبرداری از هیجان (5/3=z) تفاوت بین ضرایب همبستگی معنیدار است (05/0>P) و در سایر متغیرهای پیشبین، تفاوت معنیداری در ضرایب همبستگی مشاهده شده به دست نیامد. به نظر میرسد افرادی که دارای هوش هیجانی و به ویژه کنترل هیجان بالاتری هستند، باید کمتر دچار نشانگان وانمودگرایی شوند؛ همچنان که در بین دانشجویان پزشکی گیلان این مطلب دیده شد. شاید علت تفاوت مولفهی بهرهبرداری از هیجان در دانشجویان ایروان این باشد که آنها به دلیلی دوری از وطن و خانواده، حساستر شده و در نتیجه با وجود هوش هیجانی بالاتر مستعد وانمودگرایی بیشتری هستند.
همچنین هولمز[28] و همکاران در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که افراد دارای نشانگان وانمودگرایی میترسند که مبادا دیگران کشف کنند که آنها فاقد دانش و توانایی
هستند (10).
لانگفورد و همکاران، برنارد، دالینگر و رامانیاه در تحقیقات خود نشان دادند که وانمودگرایان با وجود موفقیتهای بیرونی، تمایلی به حفظ موفقیت خود ندارند (9،8).
کاوینگون و املیچ، تاپینگ و کیمل، یانگ و فروهان، بیان می کنند که وانمودگرایان با وجود موفقیتهای بیرونی بر این باورند که فریبکار هستند و دیگران دربارهی آنها اشتباه می کنند (12، 17-15). هورنر[29] در تحقیق خود نشان داد که دانشجویان مرد احساسات مثبتی از موفقیت دارند، اما دانشجویان زن درباره موفقیت احساسی مبهم و دوگانه
دارند (18). کوماری نشان داد که ترس از موفقیت با احساس طردشدگی، کاهش عزت نفس، احساس پوچی، ناسازگاری و اضطراب بالا همراه است (22).
راتمن و پیدمونت[30] بیان میکنند که تجمع موفقیت یکی از راههای افزایش عزت نفس است، اما در مقابل عدهای هستند که این موفقیتها را درونی نکرده و آن را انکار میکنند. بنابراین تردید، نگرانی و احساسات وانمودگرایی، عزت نفس
آنها را تضعیف میکند (33،32). همان طور که نتایج تحقیقات گذشته و تحقیق حاضر نشان می دهد افراد دارای نشانگان وانمودگرایی از عزت نفس کمتری برخوردارند.
همانطور که پیدمونت بیان میکند که وقتی فردی احساس منفی نسبت به موفقیت دارد قادر به درونیسازی آن نیست (33).
یکی از محدودیتهای پژوهش حاضر، تازگی موضوع پژوهش بود که اعتباریابی بعضی از ابزارها را ضروری مینمود و این موضوع پژوهشگران را مجبور ساخت تا تعداد زیادی پرسشنامه را برای اعتباریابی در اختیار آزمودنیها قرار دهند. استفاده از تعداد زیادی پرسشنامه به منظور جمعآوری اطلاعات با صرف زمان زیادی همراه بود تا مجموعهی پرسشنامهها توسط یک آزمودنی تکمیل شود و این امر آزمودنیها را خسته و دقت آنها را متاثر میکرد.
محدودیت دیگر مربوط به روش تحقیق است. روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است که به اندازهی پژوهشهای آزمایش دارای اعتبار و قطعیت نیست، اما با توجه به تازگی موضوع نشانگان وانمودگرایی و این که برای نخستین بار است که در ایران و خارج کشور صورت میگیرد میتواند زمینهساز تحقیقات زیادی گردد.
[1]Imposter Syndrome
[2]Oxford Advanced Dictionary
[3]Clance and Imes
[4]Harvy and Katz
[5]Langford
[6]Bernard, Ramaniah and Dollinger
[7]Dinnel
[8]Procrastination
[9]Self-Handicapping
[10]Fear of Achievement
[11]Self-worth Protection
[12]Young
[13]Thompson
[14]Cavington and Omelich
[15]Topping and Kimmel
[16]Fruhan
[17]Horner
[18]Hening and Shaw
[19]McGregor
[20]Chrisman
[21]Kumari
[22]Song, Huang, Peng and Law
[23]Fletcher
[24]Mayer and Salovey
[25]Clance Imposter Phenomenon Scale
[26]Ross and Krukowski
[27]Want and Kleitman
[28]Holmes
[29]Horner
[30]Rothman and Piedmont