نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار روان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
کلیدواژه‌ها
اختلال شخصیت مرزی[1] یکی از 10 طبقه
ی اختلالهای شخصیت میباشد (1). اصطلاح مرزی اولین بار توسط آدلف استرن (2) برای توصیف گروهی از بیمارن که در مرز گروه
های روانگسسته[2] و روانآزرده[3] قرار داشتند، مورد استفاده قرار گرفت. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی(DSM-IV-TR).[4] انجمن روان
پزشکی آمریکا این اختلال را به این صورت توصیف میکند: "یک الگوی فراگیر بیثباتی در روابط بین
فردی و خودانگاره و خلق و خوی تکانشگرانه مشخص، که در اوایل دوره
ی بزرگسالی شروع شده و در محیط
ها و موقعیتهای مختلف ظهور میکند". شیوع این اختلال در جامعه تقریبا 2 درصد و در زنان شایعتر میباشد(1). علیرغم نامتجانس بودن نشانههای این اختلال، امروزه یک اجماع نظر کلی وجود دارد که نارساکنشوری هیجانی[5] مشخصه اصلی این اختلال میباشد. پژوهشگران متعددی معتقدند که اختلال شخصیت مرزی اختلالی است که به واسطه نارساییهای معنادار در توانایی درک و تنظیم هیجانها و خلق مشخص میشود (6-3). از آن
جا که این اختلال با نارسایی در تنظیم و پاسخ
دهی هیجانی مرتبط است از این رو افراد مبتلا به این اختلال در زمینههای متعدد از جمله کار و توسعه روابط بین
فردی مشکلات فراوانی دارند (8،7). به منظور تبیین مشکلات افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در حوزه
ی کنشوری هیجانی سازههای متعددی از جمله شدت/ واکنش
پذیری خلقی تشدیدیافته[6]، هیجانپذیری منفی[7]، بی
ثباتی عاطفی[8]، آسیبپذیری هیجانی[9] و هوش هیجانی پایین[10] از سوی پژوهشگران مختلف ارایه شده است
(9-3،12). امروزه مطرح شده است که مشخصه
های اختلال شخصیت مرزی از جمله بیثباتی عاطفی، احساسات مزمن پوچی و پرخاشگری نامناسب و شدید، همگی نشانگر مشکلاتی در فرآیند پردازش هیجان میباشند. هم
چنین نشانه
هایی از قبیل تکانشگری، خود
آسیبی، ترس از رهاشدگی و نشانههای تجزیهای نشانگر پاسخ
های نابهنجار به هیجانها میباشند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است این رفتارها و ویژگیها را که نشانگر توانایی ناکافی در شناسایی و مهار هیجانها است نشان دهند، به علاوه مشکلات افراد مبتلا به این اختلال در روابط بین فردی و آشفتگی در هویت ممکن است با ناتوانی در ابراز، استفاده و مهار هیجانها و اطلاعات هیجانی ارتباط داشته باشد (13). هوش هیجانی یک سازه
ی چند بعدی است و در بر گیرنده تعامل بین هیجان و شناخت است که منجر به کنشوری سازشی می
شود (14).
مایر، سالووی و کارسو[11] هوش
هیجانی را در بر گیرنده چهار توانایی به هم پیوسته میدانند: ادراک هیجان در خود و دیگران، استفاده از هیجانها برای تسهیل تصمیمگیری، درک هیجان و مدیریت هیجان (15). از سوی دیگر بار- ان[12] هوش هیجانی را مجموعهی
مرکبی از خودآگاهی هیجانی و نیز مهارتها و وی‍ژگیهای دیگر میداند که بر موفق شدن فرد در مقابله با فشارها و خواستههای محیط تاثیر میگذارند (16).
به طور کلی دو الگوی عمده نسبت به مفهوم سازی هوش
هیجانی وجود دارد. الگوی توانایی[13] ناظر بر این است که این سازه همانند دیگر سازههای توانایی از جمله هوش شناختی است و الگوی رگه[14] که این سازه را همانند رگههای شخصیتی از جمله برونگرایی یا وظیفه
شناسی در نظر میگیرد. از ابزارهای سنجش هوش هیجانی بر مبنای الگوی توانایی می
توان به آزمون هوش هیجانی مایر، سالووی و کاروسو[15] اشاره کرد و از ابزارهای سنجش هوش هیجانی
بر مبنای الگوی رگه میتوان به پرسش
نامه بهره
هیجانی[16]
بار- ان، آزمون خودسنجی هوش هیجانی شوت[17] و
مقیاس رگه فراخلقی[18] اشاره کرد (17). پژوهش
های انجام شده در مورد هوش هیجانی نشان دادهاند که هوش
هیجانی عامل موثر و تعیینکنندهای در برآیندهای زندگی واقعی مانند موفقیت در مدرسه و تحصیل، موفقیت در شغل و روابط بین شخصی و به طور کلی در کنشوری سلامت میباشد (15). در حال حاضر پژوهشهای زیادی پیرامون ارتباط بین هوش
هیجانی و سلامت جسمانی و روانی انجام شده
اند (18). هوش
هیجانی با سلامت
روانی همبستگی مثبت و با اختلالهای روانی رابطه
ی معکوس دارد. افرادی که در تنظیم هیجانهای خودشان و دیگران مهارت دارند قادر خواهند بود از خودشان در مقابل تنیدگی محافظت نمایند. چنین افرادی افسردگی، ناامیدی و اندیشه
پردازی خودکشی کمتری را گزارش می
دهند (13). هوش
هیجانی با رضایت از زندگی و کیفیت آن و تعاملات اجتماعی رابطه
ی مثبت و با احساس تنهایی و افسردگی رابطه
ی منفی دارد (22-20). بار- ان گزارش کرد که هوش هیجانی با روانآزردگی و افسردگی رابطه
ی منفی و با برون
گرایی، گشودگی به تجارب جدید، قابل پذیرش بودن، رضایتمندی از زندگی و توانایی شناختی رابطه
ی مثبت
دارد (16). در حال حاضر پیرامون رابطه
ی بین هوش هیجانی و اختلالهای شخصیت به خصوص اختلال شخصیت مرزی پژوهشهای کمی انجام شده است (17). ترول، یوسدا، کانفورتی و دان[19] در پژوهشی دریافتند که اختلال شخصیت مرزی با الگوهای خلقی مشکل آفرین از جمله خشم غیرقابل کنترل و نااستواری هیجانی مرتبط است (22). هم
چنین برگ[20] بیان می
دارد که افراد مبتلا به این اختلال خشم شدید، فقدان کنترل هیجانها و نااستواری هیجانی را تجربه می
کنند (23). بنجامین و واندرلیچ[21] نیز سطوح پایین عاطفه هیجانی و پرخاشگری بالاتر در روابط افراد مبتلا به این اختلال را گزارش نمودند (24). هم
چنین سطح بالای تنهایی و احساس رهاشدگی در افراد مبتلا به این اختلال گزارش شده
است (26،25). لوین، مارزیالی و هوود[22] نیز دریافتند که مشکل افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نه تنها در شناسایی هیجانها بلکه در مدیریت هیجانها نیز دچار مشکل می
باشد (27). در پژوهشی دیگر لیبل و اسنل[23] به بررسی رابطه
ی هوش هیجانی و اختلال شخصیت مرزی در دانشجویان لیسانس پرداختند (10). نتایج نشان داد که نشانه
های این اختلال با جنبههای مختلف هوش هیجانی از جمله وضوح هیجانی، تنظیم هیجان و هوش هیجانی کلی رابطه
ی منفی داشتند. پتریدس، پرز گونزالس و فورنهام[24] با استفاده از شیوه
ی رگرسیون نشان دادند که هوش هیجانی کلی به طور منفی اختلال شخصیت مرزی را پیش
بینی می
کند (28). گاردنر و کوالتر[25] نیز به بررسی رابطهای بین هوش
هیجانی و این اختلال در 523 بزرگسال پرداختند. نتایج نشان داد که همانند پژوهش
های قبلی رابطه
ی منفی بین جنبه
های مختلف هوش هیجانی و این اختلال وجود دارد (12). از آن
جا که اختلال شخصیت مرزی به عنوان یک اختلال مربوط به نارسایی در تنظیم هیجان مفهومسازی شده است (3)، از این رو سازه
ی هوش هیجانی گزینه
ی خوبی است تا درباره
ی عوامل زیر
بنایی این اختلال دانش بیشتری کسب نماییم. درک مشخصه
های آسیبشناختی این اختلال (به خصوص نارسایی در برخی از جنبههای هوش
هیجانی) میتواند در تدارک درمانهای موثر، اطلاعات بسیار مهمی را در اختیار پژوهشگران قرار دهد. با توجه به ادبیات پژوهشی موجود که اختلال شخصیت مرزی را به عنوان اختلال در هوش
هیجانی و مولفه
های آن مفهوم
سازی نمودهاند، فرضیه
ی اصلی پژوهش این بود که این اختلال و مولفههای آن به صورت معکوس با هوش هیجانی کلی و مولفههای آن رابطه دارند. هم
چنین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سئوال نیز بود که کدام یک از مولفههای هوش هیجانی توانایی پیش
بینی علایم آسیب
شناختی اختلال شخصیت مرزی را دارند.
روش
کار
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع هم
بستگی است. جامعه
ی آماری پژوهش شامل تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شیراز بود که در سال تحصیلی 88-1387 مشغول تحصیل بودند. نمونهای به حجم 358 نفر(114 پسر و 244 دختر) از دانشکدههای مهندسی (7/8%)، دامپزشکی(4/8%)، کشاورزی (6/10%)، علوم
تربیتی و روان
شناسی (17%)، حقوق و علوم
سیاسی (3/10)، ادبیات و علوم انسانی (8/16%)، هنر و معماری (7%)، علوم پایه (8/12%)، اقتصاد، مدیریت و علوم
اجتماعی (4/8%) به شیوه
ی نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند. میانگین سنی پسران 3/22 سال (دامنه
ی
30-18 سال)، دختران 5/21 سال (در دامنه
ی 18 تا 27 سال) و کل نمونه 7/21 سال (در دامنه
ی 30-18 سال) بود. به منظور رعایت اخلاق پژوهش، آزمودنیها در جلسه توجیهی شرکت و پس از اطمینان از حضور داوطلبانه، پرسش
نامههای پژوهش در اختیارشان قرار داده میشد.
مقیاس شخصیتی مرزی[26] (STB): مقیاس شخصیتی مرزی بخشی از پرسش نامه صفات اسکیزوتایپی(STQ)[27] میباشد. STQ شامل دو مقیاس شخصیت اسکیزوتایپال[28](STA) و مقیاس شخصیت مرزی (STB) می
باشد. این پرسش
نامه توسط کلاریج و بروکس[29] در دانشگاه آکسفورد ساخته شده (29) و توسط راولینگز،کلاریج و فریمن[30] مورد تجدید نظر قرار گرفت (30). محمدزاده،گودرزی، تقوی و ملازاده با استفاده از نسخه
ی ویرایش شده
ی این آزمون با انطباق آن با ملاک
های DSM-IV-TRعلاوه بر 18 ماده
ی اولیه 6 ماده
ی دیگر نیز برای پوشش دادن ملاکهای تشخیصی این اختلال به آن افزودند. بنا بر این مقیاس STB دارای 24 ماده است که به صورت بلی/ خیر پاسخ داده می
شود. پاسخ بلی نمره
ی یک و پاسخ خیر نمره
ی صفر میگیرد. این مقیاس سه عامل ناامیدی[31]، تکانشگری[32] و عامل علایم تجزیه
ای و پارانوئیدی وابسته به استرس[33] را اندازه
گیری می
نماید (31).راولینگز و همکاران ضریب آلفای 80/0 را برای STB گزارش کرده
اند. روایی هم
زمان STB با مقیاس
های روان
آزردگی و روان
گسستگی پرسش
نامه شخصیتی آیزنک[34] (EPQ) در فرهنگ اصلی به ترتیب 64/0 و 44/0 گزارش شده است (30). در ایران محمدزاده و همکاران ضریب اعتبار بازآزمایی کل مقیاسSTB را 84/0 و خرده مقیاسهای ناامیدی، تکانشگری و علایم تجزیه
ای پارانوئیدی وابسته به استرس را به ترتیب 53/0، 72/0 و50/0 گزارش کرده
اند (31). هم
چنین این پژوهشگران ضریب آلفا کل مقیاس را 77/0 و برای خرده
مقیاسهای ناامیدی، تکانشگری و علایم تجزیه
ای و پارانوئیدی وابسته به استرس به ترتیب 64/0، 58/0و 57/0 گزارش نمودهاند. هم
چنین STB از روایی (عاملی و افتراقی) مطلوبی در ایران برخوردار است (31).
مقیاس رگه
ی فراخلقی (TMMS):این مقیاس یک ابزار خودگزارشی عینی بر مبنای الگوی رگهی هوش هیجانی است که توسط سالووی و همکاران برای سنجش سه مولفه
ی هوش
هیجانی ساخته شده است. این سه مولفه عبارتند از: توجه به احساسات[35] (توجه)، وضوح احساسات[36] (وضوح) و اصلاح خلق (اصلاح)[37]. منظور از توجه، میزان آگاهی از خلق خویش است. وضوح به توانایی برای تمیز احساسات و اصلاح به توانایی اصلاح خلقهای ناخوشایند و نگهداشت خلقهای خوشایند گفته می
شود. این آزمون 48 مادهای، دربرگیرنده 21 ماده
ی مربوط به مولفه
ی توجه، 15 ماده
ی مولفه
ی وضوح و 12 ماده
ی مولفه
ی اصلاح میباشد و آزمودنیها میبایست در یک طیف لیکرت
(از بسیار موافقم تا بسیار مخالفم) به مواد این آزمون پاسخ دهند. ضرایب آلفا برای این آزمون برای هر یک از مولفههای توجه، وضوح و اصلاح در مطالعه
ی سالووی و همکاران به ترتیب 86/0، 88/0 و 82/0 و در مطالعه فیتنس و کورتیز[38] به ترتیب 78/،0 85/0 و 78/0 گزارش شده است (33،32).
هم
چنین سالوی و همکاران روایی هم
زمان و افتراقی خوبی برای این ابزار گزارش نمودهاند (14). این آزمون یک آزمون مناسب برای ارزیابی هوش
هیجانی ادراک شده می
باشد (34).
با هماهنگی مسئولین مربوطه در هر دانشکده چند کلاس به صورت تصادفی انتخاب و پس از ارایه
ی توضیحات در
باره
ی هدف پژوهش و کسب رضایت آگاهانه، پرسش
نامه
ها در اختیار آزمودنیها قرار داده و از آن
ها خواسته شد به دقت به تمامی سئوالات پاسخ دهند. پس از جمعآوری تمامی پرسش
نامهها، برخی که به صورت ناقص تکمیل شده بودند کنار گذاشته شده بودند حذف و در مجموع پرسش
نامه
های 358 نفر وارد مطالعه گردید.
پس از وارد نمودن اطلاعات، تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و با استفاده از روشهای همبستگی و رگرسیون چندگانه انجام شد.
نتایج
همبستگی بین نمره
ی کلی هوشهیجانی و نمره
ی کلی نشانه
های اختلال شخصیت مرزی منفی و معنی
دار میباشد (001/0P<، 36/0-=r) (جدول1). از سوی دیگر رابطه
ی نمره
ی کلی هوش هیجانی با هر یک از عوامل علایم آسیب
شناختی اختلال شامل ناامیدی(001/0P<، 39/0-=r)، تکانشگری (001/0P<، 27/0-=r) و عامل علایم تجزیه
ای و پارانوئیدی وابسته به استرس (001/0P<، 31/0- =r) منفی و معنی
دار میباشد. این یافته حاکی از آن است که با بالا رفتن نمره
ی کلی هوش هیجانی میزان علایم آسیب
شناختی این اختلال کمتر و با کاهش آن میزان علایم بیشتر می
شود.
جدول1- میانگین، انحراف استاندارد و همبستگی بین هوش هیجانی و مؤلفههای آن با علائم شخصیت مرزی و عوامل آن در دانشجویان
متغیر |
میانگین |
انحراف استاندارد |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
|
1. هوش هیجانی کلی |
6/175 |
8/16 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. مؤلفه توجه به احساسات |
5/68 |
6/8 |
***86/0 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3. مؤلفه وضوح احساسات |
5/50 |
6/6 |
***79/0 |
***51/0 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
4 . مؤلفه اصلاح خلق |
6/38 |
7/5 |
***72/0 |
***43/0 |
***41/0 |
1 |
|
|
|
|
|
|
5. علائم شخصیت مرزی |
7/7 |
5/6 |
***36/0- |
***21/0- |
***45/0- |
***21/0- |
1 |
|
|
|
|
|
6. عامل ناامیدی |
2/2 |
7/2 |
***39/0- |
***25/0- |
***46/0- |
***24/0- |
***91/0 |
1 |
|
|
|
|
7. عامل تکانشگری |
1/3 |
7/2 |
***27/0- |
***13/0- |
***39/0- |
***15/0- |
***93/0 |
***79/0 |
1 |
|
|
|
8. عامل علائم تجزیهای |
5/1 |
8/1 |
***31/0- |
***21/0- |
***33/0- |
***19/0- |
***84/0 |
***68/0 |
***71/0 |
1 |
|
- نمرهی کلی هوش هیجانی در مقیاس فراخلقی، 2- مولفه توجه به احساسات، 3- مولفهی وضوح احساسات، 4- مولفهی اصلاح خلق، 5- نمرهی کلی علایم شخصیت مرزی در پرسشنامهی STB، 6- عامل ناامیدی، 7- عامل تکانشگری، 8- عامل علایم تجزیهای و پارانوییدی وابسته به استرس 001/0P< ***
همچنین همانگونه که در جدول (1) ملاحظه میگردد رابطهی هر یک از مولفههای هوش
هیجانی با نمرهی کلی علایم آسیبشناختی اختلال شخصیت مرزی و هر یک از عوامل این اختلال نیز منفی و معنی
دار می باشد. رابطه
ی مولفه
ی توجه به احساسات با نمره
ی کلی اختلال شخصیت مرزی با (001/0P<، 21/0-=r)، عامل ناامیدی (001/0>P، 25/0-=r)، عامل تکانشگری (001/0P<، 13/0-=r) و عامل علایم تجزیه
ای و پارانوییدی وابسته به استرس (001/0 P<، 21/0-=r) منفی و معنی
دار میباشد. رابطه
ی مولفهی وضوح احساسات با نمره
ی کلی اختلال شخصیت مرزی (001/0P<، 45/0-=r)، با عامل ناامیدی (001/0P<، 46/0-=r)، با عامل تکانشگری (001/0P<، 39/0-=r) و با عامل علایم تجزیهای و پارانوییدی وابسته به استرس (001/0P<، 33/0-=r) منفی و معنی
دار میباشد. رابطه
ی مولفه
ی اصلاح خلق نیز با نمرهی کلی اختلال شخصیت مرزی (001/0P<،21/0-=r)، با عامل ناامیدی (001/0P<، 24/0-=r)، با عامل تکانشگری (001/0P<، 15/0-=r) و با عامل علایم تجزیهای و پارانوییدی وابسته به استرس (001/0P<، 19/0-=r) منفی و معنی
دار می
باشد. هم
چنین جدول (1) همبستگی
های مثبت مولفههای هوش
هیجانی با نمره
ی کلی هوش
هیجانی (86/0،79/0و 72/0) و نیز بین مولفههای هوش
هیجانی (51/0، 43/0 و 41/0) را نشان میدهد. این موضوع نشانگر آن است که مولفههای هوش
هیجانی در سنجش آن با هم بسیار مرتبط و هم
بسته میباشند. از سوی دیگر رابطه
ی بین نمرهی کلی علایم آسیب
شناختی اختلال شخصیت مرزی با هر یک از عوامل آن (91/0، 93/0و 84/0) و بین عوامل (79/0، 68/0 و71/0) حاکی از روابط مثبت بالا و نشانگر همبستگی بین عوامل در سنجش علایم آسیبشناختی این اختلال میباشد. همانطور که نتایج نشان میدهند، رابطهی بین نمرهی کلی هوش هیجانی و مولفههای آن با نمرهی کلی علایم آسیب
شناختی اختلال شخصیت مرزی و عوامل آن معکوس میباشد. از این رو فرضیهی اصلی پژوهش در اینجا مورد تایید قرار گرفته است. هدف دیگر پژوهش این بود که مشخص سازد کدام یک از مولفههای هوش هیجانی توان بیشتری در پیشبینی علایم آسیبشناختی اختلال شخصیت مرزی دارند. از این رو به منظور پاسخگویی به این سئوال از آزمون رگرسیون چندگانه استفاده شد.
جدول 2- خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون مؤلفه
های هوش هیجانی در پیش بینی علائم اختلال شخصیت مرزی به صورت کلی و مجزا
|
متغیر ملاک |
متغیرهای پیش بین |
B |
SE |
Β |
t |
R2 |
|
نمره کلی علائم اختلال شخصیت مرزی |
توجه به احساسات |
03/0 |
04/0 |
04/0 |
73/0 |
21/0 |
|
وضوح احساسات |
45/0- |
06/0 |
45/0- |
***03/8- |
||
|
اصلاح خلق |
05/0- |
06/0 |
04/0 |
81/0- |
||
|
عامل ناامیدی |
توجه به احساسات |
000/0 |
015/0 |
001/0- |
024/0- |
22/0 |
|
وضوح احساسات |
149/0- |
019/0 |
435/0- |
***74/7- |
||
|
اصلاح خلق |
02/0- |
021/0 |
063/0- |
17/1- |
||
|
عامل تکانشگری |
توجه به احساسات |
03/0 |
018/0 |
099/0 |
68/1 |
16/0 |
|
وضوح احساسات |
173/0- |
023/0 |
436/0- |
***49/7- |
||
|
اصلاح خلق |
008/0- |
026/0 |
018/0- |
323/0- |
||
|
عامل علایم تجزیه ای و پارانوئیدی وابسته به استرس |
توجه به احساسات |
008/0- |
013/0 |
038/0- |
626/0- |
11/0 |
|
وضوح احساسات |
081/0- |
017/0 |
292/0- |
***89/4- |
||
|
اصلاح خلق |
016/0- |
019/0 |
051/0- |
884/0- |
ضریب تاثیر متغیرهای پیش بین=B، ضریب تعیین چند متغیری=R2 ، 001/0 P< = ***
ضریب رگرسیون استاندارد متغیرهای پیش بین=β، خطای استاندارد ضریب رگرسیون=SE
نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد که مولفههای هوش هیجانی 21 درصد از واریانس نمرهی کلی علایم شخصیت مرزی (001/0P<، 57/30=(354،3)F، 21/0=R2)، 22 درصد از واریانس عامل ناامیدی (001/0P<، 54/32=(354،3)F، 22/0=R2)، 16 درصد از واریانس عامل تکانشگری (001/0P<، 61/22= (354،3)F، 16/0=R2) و 11 درصد از واریانس عامل علایم تجزیهای و پارانوییدی وابسته به استرس (001/0P<، 26/15=(354،3)F، 11/0=R2) را پیش
بینی میکنند. بررسیهای دقیقتر با استفاده از آزمون معنیداری ضرایب رگرسیون نشان داد که تنها ضریب رگرسیون استاندارد وضوح احساسات در پیش بینی علایم اختلال شخصیت به صورت کلی و در مورد هر یک از عوامل ناامیدی، تکانشگری و علایم تجزیهای وابسته به استرس قابل توجه و معنی
دار می
باشد (001/0P<).
بحث و نتیجهگیری
به طور کلی قابلیتهای هیجانی در تشخیص پاسخهای هیجانی مناسب، در مواجهه با رویدادهای روزمره، گسترش دامنهی بینش و ایجاد نگرش مثبت دربارهی وقایـع و هیجـانها نقش موثری دارند. در نتیجه، افرادی که توانایی تشخیص، کنترل و استفاده از این قابلیتهای هیجانی را دارند از حمایت اجتماعی، احساس رضایتمندی، سلامت جسمانی و روانی بیشتری برخوردار خواهند شد (18). از آنجا که شناخت فرآیندهای زیربنایی این اختلالها میتواند به درک بیشتر و درمان آنها کمک کند، از این رو این پژوهش به دنبال بررسی رابطهی بین سازهی هوش هیجانی و مولفههای آن با علایم آسیبشناختی اختلال شخصیت مرزی در یک جمعیت غیربالینی از دانشجویان بود. یافتههای پژوهش حاکی از آن بود که بین سازهی هوش
هیجانی و علایم آسیبشناختی اختلال شخصیت مرزی رابطهی معکوسی وجود دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش
های قبلی در این زمینه و نظریههای موجود همخوان میباشد (6-3،12،10). این نتیجه تاییدکنندهی نارساکنشوری هیجانی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می باشد (27-22). از آن جا که هوش
هیجانی به عنوان یک سازه
ی روان
شناختی مهم در تعاملات اجتماعی نقش اساسی دارد، بنا بر این وجود رابطه
ی معکوس بین این سازه با علایم اختلال شخصیت مرزی می
تواند تبیین کننده
ی بسیاری از مشکلات این افراد در حوزه
های مربوط به فعالیت
های روزمرهی زندگی از جمله شغل و روابط اجتماعی و خانوادگی باشد. در بررسی رابطهی تک تک مولفههای هوش هیجانی با نمرهی کلی نشانهشناسی و هر یک از عوامل زیرمجموعهی این اختلال، وجود همبستگیهای معکوس معنی
دار به دست آمد. این نتیجه حاکی از آن است که نشانههای رفتاری از جمله بی
ثباتی عاطفی و هیجانی، تکانشگری، خشم نامناسب و رفتارهای خودآسیبی میتواند ناشی از پایین بودن هر یک از مولفههای هوش
هیجانی رگهای در این اختلال باشد. از سوی دیگر نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که تنها مولفهی وضوح هیجانی که نشانگر توانایی برای تمییز احساسات و اصلاح خلق است، توان پیشبینی نشانههای آسیبشناختی اختلال شخصیت مرزی را دارد که با نتایج برخی پژوهش
ها هم
خوان می
باشد (10،12،14،28). این نتیجه می
تواند تبیین کننده
ی مشکل این افراد در سازگاری هیجانی باشد که شاخصی از آسیب به سازهی هوش
هیجانی برای این افراد است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد افرادی که نشانههای آسیبشناختی این اختلال را بیشتر تجربه میکنند درک کمتری از ماهیت هیجان
های خود دارند و از سوی دیگر توان کمتری نیز برای فایق آمدن بر تجارب هیجانی منفی دارند. اگر افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در هوش
هیجانی کلی و مولفههای آن
مشکل دارند، طراحی و اجرای دورههای آموزش هوش هیجانی می
تواند منجر به شناسایی، درک، مهار و نظارت بیشتر بر هیجانهای این افراد شود. از این رو پیشنهاد می
گردد مسؤولان دفاتر مراکز مشاورهی دانشجویی پس از شناسایی دانشجویانی که دارای نشانههای بیشتری از این اختلال هستند، با توجه به دیدگاههای نوین در امر آموزش هوش
هیجانی نسبت به طراحی و اجرای این دوره
ها برای این افراد اقدام نمایند. زیرا این امر منجر به بالابردن توان ارتباطی، افزایش سازگاری با دیگران، کاهش مشکلات و تعارضات بین فردی و به طور کلی ارتقای کیفیت زندگی دانشجویی و شخصی این افراد خواهد شد.
یکی از محدودیت
های این پژوهش استفاده از روش خودگزارشدهی برای سنجش علایم آسیب
شناختی اختلال شخصیت مرزی بود. لذا پیشنهاد می
شود در پژوهشهای بعدی علاوه بر پرسش
نامه از روش مصاحبهی بالینی نیز در تشخیص این اختلال استفاده شود. محدودیت دیگر این پژوهش عدم تعمیم نتایج به جمعیت های بالینی مبتلا به این اختلال است. از این رو پژوهشهای آتی میتوانند رابطهی هوش هیجانی و مولفههای آن را در گروههای بالینی مبتلا به این اختلال که با توجه به ابزارهای دیگر از جمله مصاحبهی بالینی انتخاب شده
اند، مورد آزمایش قرار دهند. هم
چنین رابطهی هوش هیجانی با اختلالهای شخصیت دیگر نیز میتواند مدنظر پژوهشگران قرار گیرد، زیرا اختلالهای شخصیت ممکن است با تعدادی از جنبههای هوش
هیجانی مرتبط باشند (10).
[1]Borderline Personality Disorder
[2]Psychotic
[3]Neurotic
[4]Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision
[5]Emotional Dysfunction
[6]Heightened Affect Intensity/Reactivity
[7]Negative Affectivity
[8]Affective Instability
[9]Emotional Vulnerability
[10]Poor Emotional Intelligence
[11]Mayer, Salovey, Caruso
[12] Barr-On
[13]Ability Approach
[14]Trait Approach
[15]The Mayer Salovey Caruso Emotional Intelligence Test
[16]Emotional Quotient Inventory
[17]Schutte Self-Report Emotional Intelligence Test
[18]Trait Meta Mood Scale
[19]Trull, Useda, Confort and Doan
[20]Berg
[21]Benjamin and Wonderlich
[22]Levine, Marziali and Hood
[23]Leible and Snell
[24]Petrides, Perez-Gonzalez and Furnham
[25]Gardner and Qualter
[26]Schizotypal Trait Questionnaire-B form
[27]Schizotypal Trait Questionnaire
[28]Schizotypal Trait Questionnaire-A form
[29]Claridge and Broks
[30]Rawlings, Claridge and Freeman
[31]Hoplesness
[32]Impulsivity
[33]Stress related dissociative and paranoid symptoms
[34]Eysenck personality questionnaire
[35]Attention to Feelings (Attention)
[36]Clarity of Feelings(Clarity)
[37]Mood Repair (Repair)
[38]Fitness and Qurtis
)