تحلیل مسیر منبع کنترل، نشانگان افسردگی و پیشرفت تحصیلی بر افکار خودکشی:نقش تعدیل کنندگی جنس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد روان شناسی خانواده درمانی، پژوهشکده ی خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

مطالعات شیوع‌شناسی نشان می‌دهد که مشکلات مربوط به بهداشت روانی در بین دانشجویان، یکی از عمده‌ترین مسائل آموزش عالی است. لذا این پژوهش با هدف بررسی نقش منبع کنترل، نشانگان افسردگی و پیشرفت تحصیلی بر افکار خودکشی دانشجویان انجام شد.
روش‌کار: پژوهش حاضر از نوع همبستگی و بر حسب نوع استفاده از نتایج، کاربردی است. نمونه‌ای شامل250 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 88-1387 است که به روش خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب و با مقیاس‌های افکار خودکشی (SIS)، افسردگی دانشجویان (UCDI) و منبع کنترل راتر مورد
اندازه‌گیری قرار گرفتند. داده‌های به دست آمده از مقیاس‌های مذکور با استفاده از روش تحلیل مسیر به کمک نرم‌افزار لیزرل تحلیل شدند.
یافته‌ ها: نتایج بررسی همبستگی بین متغیرهای پیش‌بین و ملاک حاکی از آن است که جهت رابطه در هر دو گروه دختر و پسر در ماتریس همبستگی دو متغیره یکسان است. اما معنی‌داری ضرایب و میزان واریانس تبیین شده‌ی بین متغیرها در دو گروه دختر و پسر متفاوت است.
نتیجه‌ گیری: یافته‌ها حاکی از ضرورت توجه به متغیر‌های منبع کنترل، میزان افسردگی و پیشرفت تحصیلی و ارتباط آن‌ها با افکار خودکشی دانشجویان است. جهت حفظ و ارتقای بهداشت روانی، پیشرفت تحصیلی دانشجویان و ارایه‌ی خدمات مناسب بهداشت روانی باید به نقش اثربخشی این متغیرها توجه شده و در آزمون‌های غربالگری و پایش سلامت روانی دانشجویان مد نظر قرار گیرند.
 

کلیدواژه‌ها

اصل مقاله

افکار خودکشی[1] به عنوان افکار خودگزارش­دهی درباره­ی خودکشی، در دامنه­ای از یک میل مبهم با نفوذ برای مردن تا نقشه­ی کامل خودکشی تعریف می­شود. این افکار می­توانند به صورت فریاد کمک­خواهی جهت رهایی از تنش و حوادث غیر قابل تحمل و اجتناب، به رفتار خودتخریبی[2] تبدیل شوند (1). طبق پژوهش­ها اکثریت رفتارهای خودکشی­گرایانه[3] (88%) از قبل برنامه­ریزی شده­اند و افکار خودکشی­گرایانه، پیش­بینی­کننده­ی مؤثری در مورد اقدام به خودکشی[4] حتی بعد از کنترل عوامل روان­شناختی مانند افسردگی است. به عبارتی، میزان احتمال اقدام به خودکشی، تابعی خطی از شدت، تنوع و مدت افکار خودکشی است (2). از سویی اقدام به خودکشی، خطر خودکشی موفق[5] را افزایش می­دهد (3).

رفتارهای خودکشی­گرا در نوجوانان و جوانان یکی از مشکلات عمده­ی سلامت روانی است. بعد از سال­های 1950 جهان شاهد افزایش روزافزون رفتارهای خودکشی­گرایانه شامل افکار خودکشی، اقدام به خودکشی، رفتار خودتخریبی و خودکشی موفق در بین نوجوانان و جوانان بوده است، به نحوی که از سال­های 1950 تا 1990 نرخ رفتارهای خودکشی­گرا در نوجوانان 19-15 ساله سه برابر بیشتر شده است (6-4). در سال­های اخیر رفتار خودکشی­گرا علت مرگ و میر 8 الی 15 درصد از نوجوانان 18-12 سال و جوانان 40-18 سال با احراز رتبه­ی دوم تا پنجم بوده است (7-1،13). مردان دانشجو بیش از زنان دانشجو خودکشی می­کنند و خودکشی کامل در مردان سنین 15 تا 22 سال، 5 برابر بیش از زنان است. هم­چنین میزان خودکشی در سنین 21 و 22 سالگی بیش از خودکشی افراد کمتر از 18 سال و بالاتر از 26 سال می­باشد (14).

با توجه به میزان آمار جهانی رفتارهای خودکشی­گرایانه­ی نوجوانان و جوانان، فهم و شناخت هر چه بیشتر روان­شناسان و روان­پزشکان از عوامل خطرساز و زمینه­ساز رفتارهای خودکشی­گرایانه برای ارایه­ی خدمات پیشگیرانه و درمانی ضروری می­نماید (15). بسیاری از نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالانی که مشغولیت فکری یا تهدید به خودکشی دارند با بی­اعتنایی، تمسخر و تداوم منابع ایجاد فشار روانی مواجه هستند و اگر با آن­ها به نحوی برخورد شود که این افراد تنها به ­دنبال جلب توجه هستند، افکار خود را به صورت تکانشی یا تعمدی تبدیل به عمل می­کنند (16). بنا بر این بررسی عوامل خطرزای خودکشی در بین دانشجویان به خصوص
پیش­بایست­های روانی مثل افسردگی و مکان کنترل (18،17) از عمده­ترین زمینه­های بررسی روان­شناختی در مطالعات غربالگری کلی دانشجویان و بررسی­های موردی دانشجویان دارای نشانگان افکار و اقدام به خودکشی است.

برخی پژوهش­ها افسردگی را به عنوان عمده­ترین علت
روان­شناختی افکار خودکشی مطرح نموده­اند (22-19). متغیرهایی که با افسردگی در ارتباط هستند با خودکشی نیز مرتبط هستند، اما نوع این رابطه همیشه به صورت اثر مستقیم نبوده است (23). نتایج مطالعات نشان داده است که حمایت اجتماعی دوستان، خانواده و سایر افراد منجر به کاهش فشار روانی و افکار خودکشی می­شود. دانشجویانی که دارای افکار خودکشی هستند، از حمایت اجتماعی و عملکرد تحصیلی پایین­تری برخوردارند (22). به نظر می­رسد افرادی که کنترل امور زندگی خود را فعالانه به دست می­گیرند و مشکلات را به درستی ارزیابی و مدیریت می­کنند، کمتر در معرض اختلالاتی نظیر افسردگی قرار می­گیرند. این سبک برخورد و مدیریت حوادث زندگی به مفهوم منبع کنترل اشاره دارد. منبع کنترل شامل نظامی از اعتقادات فرد می­باشد که افراد موفقیت­ها، شکست­ها و رویدادهای مهم زندگی خود را وابسته و منسوب به آن می­دانند. راتر[6] دو جنبه­ی کنترل درونی و بیرونی را معرفی می­کند. در کنترل بیرونی، فرد علت رویدادهای زندگی را وابسته به عوامل بیرونی یا قدرت دیگران می­بیند، در حالی که در کنترل درونی، پیشامدها و حوادث زندگی را در کنترل خود دیده و خود را مسئول آن­ها می­داند. در مقیاس لوینسون[7] برای منبع کنترل، سه بعد کنترل درونی­، قدرت دیگران و عامل شانس در نظر گرفته شده است (17). منبع کنترل به عنوان یک ویژگی شخصیتی نه تنها با افسردگی (24)، اضطراب (26،25)، افکار خودکشی و ابتلا به بیماری­ها مرتبط است(18)، بلکه در درمان نیز سهم به­سزایی داشته است و برای سال­ها کانون توجه پژوهشگران بوده است.

مطالعات انجام شده در حوزه­ی افکار خودکشی حاکی از آن است که ارتباطی قوی بین منبع کنترل بیرونی، افسردگی و خودکشی وجود دارد. در مجموع، پیش از این تاثیرگذاری، خود متغیرهای افسردگی و مکان کنترل بیرونی نیز با هم در ارتباط هستند. به عبارتی می­توان گفت بین این متغیرها ارتباط سه­گانه­ای وجود دارد (28،27). مطالعات نشان می­دهد که میزان کنترل ادراک شده­ی ما از جهان پیرامونی شامل اتفاقات روی داده و پیش روی ما به شدت تحت تاثیر تجارب روزمره­ی ماست و همین مسئله برنامه­های آتی زندگی (29) و کیفیت انجام آن­ها (30) را تحت تاثیر قرار می­دهد. این کنترل ادراک شده میزان، شدت و نوع اشتغالات ذهنی و احساس ما را در مورد خودمان شکل می­دهد (31). از سویی بیماری و احساس بیماری و سلامت کلی ما تحت تاثیر همین افکار است (33،32). در مجموع، نتایج مطالعات حاکی از آن است که سلامت اختصاصی و عمومی جسمانی و روانی ما تحت تاثیر افکار و احساسات­مان در مورد شدت، میزان و جهت کنترل ما بر روی وقایع بیرونی است (35،34). بر اساس مطالعات، رابطه­ی منفی معنی­داری بین مکان کنترل درونی و شاخصه­های سلامت هم­چون افسردگی، سازگاری تحصیلی و اجتماعی وجود دارد (36). نتایج برخی از مطالعات دیگر، حاکی از رابطه­ی بین مکان کنترل با پیشرفت تحصیلی است (38،37).

پژوهش­های انجام شده در زمینه­ی کیفیت رابطه­ی افسردگی، مکان کنترل و پیشرفت تحصیلی با افکار خودکشی و ارتباط ساختاری آن­ها به تفکیک جنسیت در قالب یک تحلیل مسیر، هم­چنان در مراحل ابتدایی است و برای تدوین فرضیه­های اختصاصی در خصوص مسیر کنش­وری این متغیرها و تبیین نوع رابطه­ی متغیرها با هم، به خصوص در نمونه­های دانشجویی نابسنده است. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین ارتباط چهارگانه­ی بین متغیرهای افسردگی،  افکار خودکشی، منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی و مقایسه­ی آن به تفکیک دو گروه دختر و پسر در دانشجویان است.

روش کار

با توجه به اهداف و آزمون­های مورد استفاده، روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی و بر حسب نوع کاربرد نتایج توسط برنامه­ریزان و ارایه­دهند­گان خدمات بهداشت روانی دانشجویان، پژوهشی کاربردی است. جامعه­ی پژوهش شامل تمام دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تهران در سال تحصیلی 88-1387 بود. با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای از بین دانشکده­های دانشگاه تهران دانشکده­های ادبیات، علوم، فنی، مدیریت، روان­شناسی و علوم تربیتی به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس برای اجرای پژوهش به این دانشکده­ها مراجعه و با اخذ مجوز اجرا از واحد آموزش و دبیرخانه­ی هر دانشکده، چند کلاس از میان کلاس­های مقطع کارشناسی به تصادف انتخاب گردید. با مراجعه به هر کلاس با ارایه­ی توضیحات اولیه به دانشجویان و اعلام این مسئله که شرکت در این پژوهش کاملا اختیاری است و اطلاعات شخصی و مشخصات فرد ثبت نشده، محتویات پرسش­نامه­ها نیز نزد تیم پژوهش ناشناس خواهد ماند، پرسش­نامه­ها به افراد گروه نمونه ارایه شد. که از بین کل دانشجویان، 250 نفر به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و پس از حذف پاسخ­نامه­های بی­اعتبار، 214 پاسخ­نامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده­ها به کمک روش­های توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (تحلیل مسیر) با استفاده از نرم­افزار لیزرل[8] 72/8 تحلیل شد.

پرسش­نامه­های به کار رفته در این مطالعه عبارت بودند از:

مقیاس افکار‌ خودکشی[9] (SIS):مقیاس افکار‌ خودکشی دارای 38 سئوال و پنج خرده­مقیاس احساس گناه و خودتخریبی، ناامیدی و احساس حقارت، انزواطلبی و فقدان رابطه، رکود و ایستایی و افسردگی است. مقیاس افکار خودکشی توسط محمد‌ی­فر، حبیبی و بشارت تدوین و در یک نمونه­ی 457 نفری از دانشجویان دانشگاه­های تهران مورد هنجاریابی قرار گرفته است. ضرایب آلفای کرونباخ برای نمره­ی کل مقیاس SIS برابر با 93/0 و برای هر یک از خرده­مقیاس­های احساس گناه و خودتخریبی 83/0، ناامیدی و احساس حقارت 84/0، انزواطلبی و فقدان رابطه 80/0، رکود و ایستایی 73/0 و در خرده­مقیاس افسردگی برابر با 72/0 است که نشان­دهنده­ی همسانی درونی مناسب مقیاس می­باشند. اعتبار بازآزمایی برای نمره­ی کل مقیاس SIS برابر با 89/0 و برای هر یک از خرده
مقیاس­های احساس گناه و خودتخریبی 87/0، ناامیدی و احساس حقارت 85/0، انزواطلبی و فقدان رابطه 84/0، رکود و ایستایی 81/0 و در خرده­مقیاس افسردگی برابر با 82/0می­باشند که نشان­دهنده­ی اعتبار بازآزمایی رضایت­بخش مقیاس است. روایی همزمان[10] مقیاس افکار‌ خودکشی SIS از طریق اجرای همزمان پرسش­نامه­ی ناکامی بک روی کل نمونه­ی اصلی محاسبه و نتایج معنی­داری مشاهده شد. روایی تفکیکی[11] افکار خودکشی از طریق مقایسه نمره­های دو گروه معتاد (50 نفر) و دانشجو (457 نفر) نشان­دهنده­ی تفاوت معنی­دار بین دو گروه در کل مقیاس و هر یک از خرده­مقیاس­ها می­باشد که بر طبق نتایج، متوسط افکار خودکشی در نمره­ی کل و تمام زیرمقیاس­ها در گروه معتاد بیشتر از گروه دانشجو بوده است (39).

پرسش­نامه­ی افسردگی دانشجویان[12] (USDI): این پرسش­نامه به­صورت خودگزارش­دهی و شامل30 سئوال است که توسط کواجا و بریدن[13] برای اندازه­گیری احساسات و رفتار مربوط به افسردگی در دانشجویان در طول دو هفته­ی گذشته طراحی شده است (40). این مقیاس در ایران توسط حبیبی، کواجا، دهقانی، مرادی و فدایی ترجمه، انطباق و هنجاریابی شده است. نتایج مطالعه­ حاکی از آن بود که این پرسش­نامه دارای ساختار سه عاملی رخوت[14]، عامل شناختی­هیجانی[15] و انگیزش تحصیلی[16] است که آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و هر یک از عوامل به ترتیب 87/0، 94/0، 91/0 و 94/0 گزارش گردید. روایی ملاکی همگرای این آزمون با خرده­مقیاس افسردگی DASS[17] و روایی واگرا با مقیاس رضایت از زندگی[18] (LSS) نشان دهنده­ی نتایج رضایت­بخشی در گروه نمونه­ی دانشجویی استرالیایی بود (41). در مطالعه­ی هنجاریابی ایرانی روایی سازه­ی مورد تایید و اعتبار خرده­مقیاس­های رخوت، عامل شناختی­هیجانی و انگیزش تحصیلی و نمره­ی کل به ترتیب برابر با 89/0، 92/0 و 84/0 برآورد شد (41). روایی واگرای این مقیاس با پرسش
نامه­ی شادکامی آکسفورد[19] و روایی همگرای آن با افسردگی بک و افکار خودکشی SIS در حد رضایت­ بخشی بود (39). مقیاس منبع کنترل:این مقیاس شامل 29 ماده است که توسط راتر در سال 1966 تدوین گردیده است و هر ماده دارای دو جمله به صورت الف و ب می­باشد و نمره­گذاری آن به صورت صفر و یک است. از این رو هر چه نمره­ی فرد بیشتر شود، بیانگر گرایش آزمودنی به سمت منبع کنترل بیرونی خواهد بود. لذا نمرات بالاتر از میانگین به معنای منبع کنترل بیرونی و نمرات پایین­تر از میانگین به معنای منبع کنترل درونی آزمودنی­ها در نظر گرفته می­شود. ضریب اعتبار اولیه­ی مقیاس منبع کنترل با استفاده از روش تنصیف برابر با 65/0، به روش کودر ریچاردسون 73/0 و با روش بازآزمایی با فاصله­ی زمانی یک ماه 72/0 به دست آمده است. روایی افتراقی مقیاس منبع کنترل درونی­بیرونی راتر، بر اساس همبستگی نمرات آن با نمرات مقیاس رضایت اجتماعی مارلو-کراوان[20] تعیین و در نمونه­ی متنوعی از آزمودنی­ها شامل دانشجویان دانشگاه­های مختلف و زندانیان در ایالت اوهایو محاسبه شده است که ضرایب همبستگی به دست آمده از 16/0 تا 41/0 متغیر بود (42). در ایران ضریب اعتبار بازآزمایی 75/0 (43) و ضریب آلفای آن برابر با 70/0 (44) گزارش شده است. ضریب روایی افتراقی مقیاس منبع کنترل بر اساس همبستگی با معدل تحصیلی دانش آموزان برابر با 22/0-، ضریب آلفای کرونباخ برابر با 84/0 و ضریب روایی همزمان این مقیاس با مقیاس عزت نفس کوپر اسمیت[21] و خودپنداره­ی پیرز-هاریس[22] به ترتیب 61/0 و 72/0 به دست آمده است (45).

نتایج

تحلیل اولیه­ی داده­ها نشان داد که داده­های گمشده حالت تصادفی داشته و کمتر از 5 درصد کل داده­ها را تشکیل
 می­دهند که توسط روش فهرستی[23] از تحلیل کنار گذاشته شدند. فرضیه­ی نرمال بودن در هر سه مقیاس و نمره­ی کل در دو گروه دختر و پسر توسط آزمون کولموگروف-اسمیرنف[24] بررسی و نتایج حاکی از برقراری این فرضیه بود.

 

جدول 1- آماره­های توصیفی دانشجویان به تفکیک جنسیت آزمودنی­ها

جنسیت

آماره­ها

افکار خودکشی

منبع کنترل

افسردگی

پیشرفت تحصیلی

پسر

میانگین

88/60

12/10

46/73

63/15

انحراف معیار

79/14

67/5

52/22

67/2

دختر

میانگین

60/55

60/10

32/64

86/16

انحراف معیار

57/13

15/4

68/18

47/2

 

جدول 2- ماتریس همبستگی دانشجویان به تفکیک جنسیت، نیمه­ی بالای قطر اصلی مربوط به دختران (101 نفر) و نیمه­ی پایین قطر اصلی مربوط به پسران (111 نفر)

متغیر

افکار خودکشی

پیشرفت تحصیلی

منبع کنترل

افسردگی

افکار خودکشی

1

26/0-

55/0**

83/0**

پیشرفت تحصیلی

27/0-*

1

38/0-**

22/0-

منبع کنترل

78/0**

21/0-*

1

50/0**

افسردگی

82/0**

27/0-**

88/0**

1

**معنی­داری در سطح 01/0     *معنی­داری در سطح 05/0

 

به طور کلی در این مطالعه 9/51 درصد از گروه نمونه را پسران و 1/48 درصد آن را دختران تشکیل می­دادند که از این تعداد 5/64 درصد ساکن خوابگاه و 5/35 درصد بومی تهران بودند. حداقل سن افراد گروه نمونه 17 و حداکثر 27 سال و میانگین برابر با 04/21 بود. در جدول شماره­ی 1 میانگین و انحراف معیار هر یک از متغیرهای منبع کنترل، نشانگان افسردگی، افکار خودکشی و پیشرفت تحصیلی به تفکیک جنسیت آورده شده است. برای بررسی رابطه­ی بین منبع کنترل، نشانگان افسردگی، افکار خودکشی و پیشرفت تحصیلی به تفکیک جنسیت از ماتریس ضریب همبستگی (جدول 2) و برای تعیین اثرات متغیرها بر یکدیگر از روش تحلیل مسیر با نرم­افزار لیزرل استفاده گردید. نتایج بررسی همبستگی بین متغیرهای پیش­بین و ملاک، حاکی از آن است که جهت رابطه در هر دو گروه دختر و پسر در ماتریس همبستگی دو متغیره، یکسان است. اما معنی­داری ضرایب و میزان واریانس تبیین شده بین متغیرها در دو گروه دختر و پسر متفاوت است. برای مثال همان طور که در جدول شماره­ی 2 مشاهده می­شود میزان همبستگی بین افسردگی با افکار خودکشی در دختران (83/0) و در پسران (82/0) و بین منبع کنترل با پیشرفت تحصیلی در بین دختران (38/0-) و پسران (21/0-) به لحاظ آماری معنی­دار نبود. در ادامه، تحلیل مسیر به تفکیک مسیرهای بین متغیرها برای هر یک از دو گروه ارایه شده است. اثر مستقیم منبع کنترل­ (X) روی افسردگی (Y1) دانشجویان دختر و پسر دارای همبستگی مثبت معنی­داری است[25]. به عبارتی در هر دو گروه پسر و دختر با افزایش مقدار منبع کنترل یعنی نزدیک شدن به طیف کنترل بیرونی، میزان افسردگی افزایش می­یابد و مقدار واریانس تبیین شده افسردگی در گروه پسران و دختران به ترتیب 77/0 و 23/0 بود. نتایج حاکی از آن است که اثر مستقیم منبع کنترل (X) روی پیشرفت تحصیلی (Y3) دانشجویان دختر (24/0- =r) دارای همبستگی منفی معنی­دار و روی پیشرفت تحصیلی دانشجویان پسر (01/0- =r) غیر معنی­دار است. اثر غیر ­مستقیم منبع کنترل­ (X) از طریق افسردگی (Y1) روی پیشرفت تحصیلی (Y3) دانشجویان دختر و پسر دارای همبستگی منفی معنی­داری است. نتایج اثرات کلی نشان می­دهد که در هر دو گروه پسر و دختر با افزایش مقدار منبع کنترل یعنی نزدیک شدن به طیف کنترل بیرونی، میزان افسردگی افزایش و پیشرفت تحصیلی کاهش می­یابد و مقدار واریانس تبیین شده­ی پیشرفت تحصیلی تحت تاثیر مجموع اثرات مستقیم و غیر مستقیم منبع کنترل و افسردگی روی پیشرفت تحصیلی در پسران و دختران به ترتیب 13/0 و 20/0 بود (جدول 3).

نتایج حاکی از آن است که اثر مستقیم منبع کنترل (X) روی افکار خودکشی(Y2) دانشجویان پسر دارای همبستگی مثبت معنی­دار و در گروه دختر غیر معنی­دار است. به عبارتی در هر دو گروه پسر و دختر با افزایش مقدار منبع کنترل یعنی نزدیک شدن به طیف کنترل بیرونی، میزان افسردگی افزایش می­یابد و با کاهش میزان پیشرفت تحصیلی، افکار خودکشی افزایش می­یابد و مقدار واریانس تبیین شده افکار خودکشی تحت تاثیر مجموع اثرات مستقیم و غیر مستقیم منبع کنترل، افسردگی و پیشرفت تحصیلی در گروه پسران و دختران به ترتیب 61/0 و 75/0 بود (جدول 4). اثر مستقیم افسردگی (Y1) روی افکار خودکشی  (Y2) دانشجویان  دختر و پسردارای همبستگی مثبت معنی­داری   است.   اثر  غیرمستقیم   افسردگی   (Y1) از  طریق

پیشرفت تحصیلی (Y3) روی افکار خودکشی (Y2) دانشجویان دختر و پسر دارای همبستگی مثبت غیرمعنی­دار است و مقدار واریانس تبیین شده­ی افکار خودکشی تحت تاثیر مجموع اثرات مستقیم و غیر مستقیم افسردگی و پیشرفت تحصیلی در گروه پسران و دختران به ترتیب 28/0 و 73/0 بود (جدول 5).

 

جدول3- محاسبه­ی اثرات مستقیم و غیر مستقیم منبع کنترل بر پیشرفت تحصیلی به واسطه­ی افسردگی به تفکیک جنسیت

 

نوع اثر

جنسیت

ضرایب

مسیر

مستقیم

پسران

(05/0-) 01/0-

  

 

دختران

(32/2-) **24/0-

غیر مستقیم

پسران

(96/1-)** 32/0-

  

 

دختران

(43/2-)* 13/0-

کلی

پسران

(44/3-)** 33/0-

 

 

دختران

(00/4-)** 37/0-

 

 

منبع کنترل­(X)، افسردگی (Y1)، پیشرفت تحصیلی(Y3)، ** معنی­داری در سطح 01/0 *معنی­داری در سطح 05/0 است.

 


جدول4- محاسبه­ی اثرات مستقیم و غیر مستقیم منبع کنترل روی افکار خودکشی به واسطه­ی افسردگی و پیشرفت تحصیلی به تفکیک جنسیت


نوع اثر

پسران

دختران

مسیر

ضرایب

مسیر

ضرایب

مستقیم

  

(18/2) *27/0

  

(38/0-) 02/0-

غیر مستقیم

-1

-2

-3

(09/4) ** 46/0

-1

-2

-3

(40/5) **44/0

کلی

 

(32/11) **74/0

 

(62/4)** 43/0

منبع کنترل (X)، افکار خودکشی(Y2)، افسردگی(Y1)، پیشرفت تحصیلی(Y3) **معنی­داری در سطح01/0     *معنی­داری در سطح 05/0

 

 

اثر مستقیم افسردگی (Y1) روی پیشرفت تحصیلی (Y3) دانشجویان دختر و پسر دارای همبستگی منفی معنی­دار است. به عبارتی در هر دو گروه با افزایش افسردگی، میزان پیشرفت تحصیلی کاهش می­یابد و مقدار واریانس تبیین شده­ی خودکشی در گروه پسران و دختران به ترتیب 14/0 و 08/0 بود. اثر مستقیم پیشرفت تحصیلی (Y3) روی افکار خودکشی (Y2) دانشجویان دختر دارای همبستگی منفی معنی­دار و روی افکار خودکشی دانشجویان پسر غیر معنی­دار بود. به عبارتی در گروه دختران با کاهش پیشرفت تحصیلی، افکار خودکشی افزایش می­یابد و مقدار واریانس تبیین شده­ی خودکشی در گروه پسران و دختران به ترتیب 005/0 و 017/0 بود.

جدول 5- محاسبه­ی اثرات مستقیم و غیر مستقیم افسردگی روی افکار خودکشی به واسطه­ی پیشرفت تحصیلی به تفکیک جنسیت

نوع اثر

جنسیت

ضرایب

مسیر

مستقیم

پسران

(93/3)**50/0

 

 

 

دختران

(87/13)** 82/0

غیر مستقیم

پسران

(91/0) 03/0

 

 

 

دختران

(76/1) 04/0

کلی

پسران

(18/4)** 51/0

 

 

دختران

(62/14)**83/0

 

افسردگی (Y1)، افکار خودکشی(Y2)، پیشرفت تحصیلی(Y3)، **معنی­داری در سطح 01/0  *معنی­داری در سطح 05/0


بحث و نتیجه­گیری

پژوهش حاضر با بررسی عوامل مؤثر بر افکار خودکشی در دو گروه دختر و پسر حاکی از آن است که بین منبع کنترل بیرونی با افسردگی و افکارخودکشی رابطه­ی مثبت و معنی­داری با توجه به اثرات مستقیم وجود دارد. از طرف دیگر بین منبع کنترل بیرونی با پیشرفت تحصیلی اثر مستقیم منفی معنی­دار در دختران و غیر معنی­دار در پسران به دست آمد. به طور خلاصه، می­توان گفت که در گروه دختران، منبع کنترل بیرونی با افسردگی رابطه­ی مثبت معنی­دار و با پیشرفت تحصیلی رابطه­ی منفی معنی­دار دارد و رابطه­ی منبع کنترل با افکار خودکشی معنی­دار نبود. اما در گروه پسران رابطه­ی اثر مستقیم منبع کنترل بیرونی با افسردگی و افکار خودکشی مثبت معنی­دار و با پیشرفت تحصیلی غیر معنی­دار بود. نتایج این مطالعه در مورد ارتباط منبع کنترل با پیشرفت تحصیلی با مطالعات حیدری­پهلوان (46)، هاورتون، انگر و کوبز[26] (37)، کالنسر[27] (47)، بیابانگرد (48)، شلویری (49)، دودانگه (50)، مهدویان (51)، سلیمان­نژاد و شهرآرای (52) همسو است. در تبیین این یافته می­توان گفت افراد دارای کنترل درونی در مقایسه با افراد دارای کنترل بیرونی در برخورد با تکالیف پیش رو کارآمدتر، باپشتکارتر و از لحاظ شناختی، فعال­تر و قابل انعطاف­تر و در یادگیری قوانین لازم برای مسائل ضروری کارآمدتر هستند. علاوه بر این، آن­ها در مقایسه با افراد دارای کنترل بیرونی در صدد جمع­آوری اطلاعات بیشتری هستند و سعی می­کنند پیامدهای بیرونی را کنترل کنند (53).

تبیین دیگر برای وجود ارتباط بین منبع کنترل با پیشرفت تحصیلی، مربوط به عزت نفس و خودپنداره است. هم­چنان که پژوهش بیابانگرد و دودانگه نشان داده است بین منبع کنترل درونی و خودپنداره­ی مثبت و مسئولیت شخصی برای پیامدهای تحصیلی ارتباط وجود دارد (50،48).

پژوهش­ها نشان می­دهند که افراد دارای کنترل درونی رفتار خود را تحت تاثیر نیروهای درونی می­دانند و مسئولیت اعمال خود را می­پذیرند. بنا بر این افراد دارای منبع کنترل درونی به سبب درک و پذیرش مسئولیت نسبت به پیامدهای اعمال خویش و تلاش و امید برای رسیدن به موفقیت از پیشرفت تحصیلی بالایی برخوردارند. از سوی دیگر، رابطه­ی بین منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی می­تواند به این مسئله مربوط باشد که دانشجویانی که دارای منبع کنترل درونی هستند موفقیت در یک درس را در مرحله­ی اول به توانایی خود نسبت می­دهند. در مرحله­ی دوم، این توانایی را به تمام دروس و عملکردهای شخصی خود تعمیم می­دهند و این مسئله باعث ایجاد احساس رضایت شخصی در آن­ها شده و همین بعد عاطفی باعث بهبود عملکرد شناختی آن­ها می­گردد(50،48).

نتایج پژوهش حاضر در خصوص رابطه­ی منبع کنترل با افسردگی و افکار خودکشی همسو با مطالعات ایکند و لستر[28] (28)، چیوکیوتا و استیلز[29] (18)، لستر (54) و کلارک[30] (17) می­باشد. در تبیین این یافته می­توان گفت که افسردگی در اغلب موارد نوعی واکنش نسبت به رویدادهای تنش­زای زندگی است. انتقال از دبیرستان به دانشگاه برای بسیاری از دانشجویان موقعیتی تنش­زا است (59-55). نمونه­هایی از این عوامل تنش­زا شامل تغییر در ساختار روابط با والدین و خانواده به خصوص جدایی از آن­ها، برقراری روابط جدید، یادگیری عادت­های درسی برای محیط تحصیلی جدید و پذیرش و تمرین استقلال به عنوان یک بزرگسال می­باشند. آمادگی­ها و توانمندی­های فرد برای مقابله با این عوامل تنش­زا همواره مورد توجه متخصصان بهداشت و سلامت روانی دانشجویان بوده است. افزایش شایستگی­های افراد می­تواند پیامدهای نامطلوب عوامل تنش­زا را کاهش و بر پیامدهای مطلوب مانند سلامت روانی و موفقیت تحصیلی بیافزاید. به همان میزان که فرد مواجهه­ی نامناسبی در برابر رویدادهای تنش­زا نشان دهد، آسیب­پذیری بیشتری را متحمل خواهد شد. نکته­ی قابل مشاهده در اغلب افرادی که اقدام به خودکشی می­کنند، کثرت وقایع منفی زندگی، از دست دادن واقعی یا ذهنی شریک عاطفی یا اشخاص مهم زندگی، طلب حمایت و مراقبت و کسب اطمینان از دیگران و مشکلات عاطفی ناشی از دوری خانواده است (60). یکی از پیامد­های عمده­ی تنش زندگی دانشجویی، افسردگی است. افراد افسرده، گذشته­ی خود و توانایی انجام عمل در آینده را به شکل منفی ارزیابی می­کنند و همیشه خودانتقادی و انتظار شکست در پیامد امور را برای خود در نظر می­گیرند. شکست­ها را بزرگ­نمایی می­کنند و در جهت ناارزنده­سازی موفقیت­های خود و عملکردشان عمل می­کنند. یکی از پیش­بایست­های این گونه طرز فکر و عملکرد سبک تبیین و منبع کنترل آن­ها در برخورد با جهان بیرونی است. به عبارتی، منبع کنترل بیرونی افراد افسرده در طول زمان باعث ایجاد توهم عدم کنترل در آن­ها می­شود. این توهم به راحتی در آن­ها درماندگی آموخته شده ایجاد می­کند. از نظر سلیگمن[31] (61) براساس مدل درماندگی آموخته شده­ی افسردگی، مولفه­های افسردگی افراد پیامد یادگیری محیطی به دست آمده از عدم کنترل بر محیط است. به عبارتی، آن­ها احساس می­کنند که در جهان بیرونی درمانده­اند و هیچ نقش اثرگذاری بر دنیای بیرونی ندارند. از طرف دیگر، بک (62) با ارایه­ی مدل شناختی از افسردگی، جنبه­های جدیدی از افسردگی را نشان داد. از نظر او، این افراد مسئولیت­پذیری بالایی برای قبول شکست­ها و پیامدهای منفی دارند و نکات منفی زندگی را بیشتر و بزرگ­تر می­بینند. در نهایت، چنین اعتقادی به مرور زمان و با تراکم تجارب منفی، افکار خودسرزنشی و تمایل به خودتنبیهی را در این افراد تشدید
می­کند. این افراد شکست­ها را به خود و موفقیت­ها را شانس و دنیای بیرونی تلقی می­کنند و به مرور این مسئله باعث تشدید افسردگی در آن­ها می­شود. افکار خودکشی و اقدام به خودکشی در دانشجویان در اغلب موارد با اختلال افسردگی مرتبط است. افکار خودکشی حالتی است که به وقوع هرگونه اندیشه­ی خودتخریبی دلالت دارد. این افکار طیفی از اندیشه­های مبهم در مورد امکان خاتمه دادن به زندگی تا خودکشی کامل را در بر می­گیرد (22).

یکی دیگر از یافته­های پژوهش حاضر حاکی از آن است که منبع کنترل دارای اثر مستقیم بر میزان افسردگی دانشجویان دختر و پسر است که البته شدت این رابطه در پسران شدیدتر از دختران است. این نتیجه همسو با این نقطه نظر است که افرادی که فکر می­کنند کنترل امور زندگی از دست آن­ها خارج است و رویدادهای مهم زندگی آن­ها به وسیله عواملی غیر از خودشان اداره می شود، بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند. اعتقاد به کنترل بیرونی تسلط افراد را بر امور زندگی خویش کم کرده و تلاش­های­شان را برای بهبود امور به حداقل
 می­رساند و در نتیجه حالات افسردگی و استیصال افزایش
 می­یابد. نتایج هم­چنین نشان می­دهند که منبع کنترل از طریق متغیر افسردگی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر منفی دارد. این مسئله به این دلیل است که به تبع این که وضعیت خلقی تحت تاثیر منبع کنترل قرار می­گیرد، رویدادهای مهم زندگی نظیر پیشرفت تحصیلی نیز از آن متاثر می­گردد. به همان صورت که فرد احساس می­کند کنترل امور از دست وی خارج و وابسته به عوامل بیرونی است، خلق وی کاهش پیدا می­کند. کاهش خلق رابطه­ی متقابلی با رویدادهای منفی دارد. به این معنا که به همان میزان که رویدادهای منفی کاهش خلق را به دنبال دارند، کاهش خلق نیز در شکل­گیری و یا تشدید وقایع ناخوشایند یک عامل اثرگذار است. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می­کند که فرد شکست­ها و موفقیت­های خود را وابسته به عوامل بیرونی بداند و برای بهبود اوضاع تلاشی نکند و از آن جایی که پیشرفت تحصیلی یکی از اصلی­ترین ابعاد زندگی یک دانشجو است تحت تاثیر عواملی نظیر منبع کنترل و افسردگی، بسیار اثرپذیر است.

نتایج نشان داد که اثر مستقیم منبع کنترل روی افکار خودکشی در گروه پسران مثبت و معنی­دار است. افکار خودکشی ناشی از نوعی استیصال و درماندگی است و استیصال در آن جا روی می­دهد که فرد هر تلاشی را برای رسیدن به نتیجه مطلوب
 بی­فایده می­داند. این حالت کم کم به فرد می­آموزد که کنترل امور و اداره کردن آن­ها از عهده­ی وی خارج است و در نتیجه کنترل بیرونی بر فرد غالب شده و استیصال رفتاری ناشی از آن، فرد را در موارد بسیار آسیب­زا به سمت افسردگی و سپس افت عملکرد و در بسیاری از موارد در جهت افکار خودتخریبی هدایت می­کند. در پژوهش حاضر نیز اثر غیر مستقیم منبع کنترل از طریق افسردگی و پیشرفت تحصیلی بر افکار خودکشی مشاهده شد. نتایج حاکی از آن بود که اثر مستقیم
افسردگی در بین دانشجویان دختر و پسر روی افکار خودکشی، معنی­دار و مثبت است. بر طبق نتایج تحقیقات مشاهده شده، افسردگی مهم­ترین و شناخته شده­ترین شاخص در پیش­بینی افکار خودکشی و اقدام به خودکشی است. در واقع خودکشی آخرین مرحله­ی یک افسردگی شدید و درمان نشده است که در آن حالت، فرد هیچ تمایلی برای ادامه­ی زندگی ندارد، بنا­بر­این افسردگی یک پیش­بینی­کننده­ی مستقیم افکار خودکشی است. نتایج نشان می­دهند که هر چند افسردگی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر منفی و معنی­داری دارد، اما اثر غیر مستقیم آن به واسطه­ی پیشرفت تحصیلی بر افکار خودکشی معنی­دار نیست که همان طور که بیان شد یک متغیر قوی و بدون واسطه در پیش­بینی میزان افکار خودکشی است. به طور کلی نتایج حاکی از اهمیت و رابطه­ی متغیر­های منبع کنترل، میزان افسردگی و پیشرفت تحصیلی با افکار خودکشی است. باید در اجرای برنامه­های پیشگیری در جهت حفظ و ارتقای بهداشت روانی، پیشرفت تحصیلی دانشجویان، ارایه­ی خدمات بهینه­ی بهداشت روانی و در مطالعات و برنامه­های غربالگری سلامت روانی دانشجویان، مداخله بر اساس این متغیرها مد نظر باشد. در این پژوهش جمعیت مورد بررسی، دانشجویان دانشگاه تهران بوده است و تعمیم آن به جمعیت­های دیگر با محدودیت رو به رو است و پیشنهاد می­شود بررسی­های مشابه در جمعیت­های دیگر نیز انجام گیرد.

 


[1]Suicidal Ideation

[2]Self-destructive Behavior

[3]Suicide Behavior

[4]Suicide Attempt

[5]Successful Suicide

[6]Rotter

[7]Lewinsohn

[8] Lisrel

[9]Suicide Ideation Scale

[10]Convergent Validity

[11]Discriminant Validity

[12]University Student Depression Inventory

[13]Khawaja and Bryden

[14] Lethargy

[15]Cognition Emotional  Motivation

[16]Academic motivation

[17]Depression Anxiety Stress Scale

[18]Life Satisfaction Scale

[19]Oxford Happiness Questionnaire

[20]Marlow-Crown Social Desirability Scale

[21]Cooper smith Self-Esteem Inventory

[22]Piers-Harris Self-Esteem Inventory

[23]List Wise

[24]Kolmogrov-Smirnov Test

[25]توجه: در تمامی جداول 2، 3، 4 و5 برای نشان دادن متغیرهای پیش­بین از نمادX  و برای نشان دادن متغیرهای ملاک از نمادY  استفاده شده است. مقادیر داخل پرانتز مقدار آزمون t برای معنی­داری ضرایب مسیر است. برای مشخص کردن متغیرهای مختلف پیش­بین و ملاک از زیرنویس­هایی در سمت راست نماد استفاده شده است ( مثلا Y3نشانگر پیشرفت تحصیلی)، X→Y به معنی ضریب مسیر از X به Y و مقادیر ضرایب مسیر از نوع ضرایب استاندارد نشده است.

[26]Howerton, Enger and Cobbs

[27]Kalsner

[28]Akande and Lester

[29]Chioqueta and Stiles

[30]Clarke

[31]Seligman

 

مراجع

1.Anderson RN. Deaths: Leading causes for 2000. National vital statistics Reports, 50(16): 1-85.
2. Lewinsohn PM, Rohde P, Seeley JR. Psychosocial risk factors for future adolescent suicide attempts. J Cons Clin Psychol 1994; 62(2): 297-305.
3. Brent DA, Oquendo M, Birmaher B, Greenhill L, Kolko D, Stanley B, et al. Familial pathways to early-onset suicide attempt: Risk for suicidal behavior in offspring of mood-disordered suicide attempters. Arch Gen Psychiatry 2002; 59: 801-7.
4. Remafedi G, French S, Story M, Resnick MD, Blum R. The relationship between suicide risk and sexual orientation: Results of a population-based study. Am J Pub Health 1998; 88: 57-60.
5. Center for Disease Control and Prevention. Attempted suicide among high school students-United States 1990. Morb and mort weekly Report 1991; 40: 633-5.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Youth risk behavior surveillance-United States, 1999. Morbidity and mortality weekly Report 2000; 49: 1-96.
7. Span MN. External locus of control as a predictor for suicide risk in African American teenagers. Ph.D. Dissertation. George Washington University: Columbian college of arts and sciences, 2005: 34-45.
8. Center for Disease Control and Prevention. Morbidity and mortality weekly report, 2003. . [cited 2010 Feb 10]. Available from: URL; http://www.cdc.gov/mmwr/ index.html.
9. New Zealand Health Information Service (NZHIS). Health Statistics: Suicide all ages 2004. [cited 2010 Feb 10]. Available from: URL; http://www.nzhis.govt.nz/ stats/suicidefacts1.html.
10. Blakely TA, Collings SCD, Atkinson J. Unemployment and suicide: Evidence for a causal association? J Epidemiol Community Health 2003; 57: 594-600.
11. Beautrais AL, Colling SCD, Ehrhardt P, Henare K. Suicide prevention: A review of evidence of risk and protective factors and points of effective intervention. Christchurch, New Zealand: Canterbury Suicide Project, Christchurch School of Medicine and Health Sciences, 2005: 1-82.
12. Beautrais AL. Gender issues in youth suicidal behavior. Emerg Med 2002; 14: 35-42.
13. Fergusson DM, Beautrais AL, Horwood LJ. Vulnerability and resiliency to suicidal behaviors in young people. Psychol Med 2003; 33: 61-73.
14. Panaghy L, Hamid H, Abaulmasomy FZ, Sohrabi F. [Frequency of student suicide and its relationship with demographic characteristics in the legal centers across the country]. Proceedings of 4th Congress of Students, Mental Health; 2008; May, Shiraz University, Counseling Office, Shiraz, Iran, 2008. (Persian)
15. Kosky R, Silburn S, Zubrick SR. Are children and adolescents who have suicidal thoughts different from those who attempt suicide?  J Nerv Mental Dis 1990; 178(1): 38-43.
16. Perkins DF, Hartless G. An ecological risk factor examination of suicide ideation and behavior of adolescents. J Adolesc Res 2002; 17(1): 3-36.
17. Clarke D. Neuroticism: Moderator or mediator in the relation between locus of control and depression. Pers Individ Dif 2004; 37: 245-58.                                                           
18. Chioqueta AP, Stiles TC. Personality traits and the development of depression, hopelessness, and suicide ideation. Pers Individ Dif 2005; 38: 1283-91.
19. Carlson GA, Cantwell DP. Suicidal behavior and depression in children and adolescents. J Am Acad Child Psychiatr 1982; 21: 361-8.
20. Henriksson MM, Aro HM, Marttunen MJ, Heikkinen ME, Isomets ET, Kuoppasalmi KI, et al. Mental disorders and co-morbidity in suicide. Am J Psychiatry 1993; 150(6): 935-40.
21. Groholt B, Ekeberg O, Wichstrom L, Haldorssen T. Suicide among children and younger and older adolescents in Norway: A comparative study. J Am Acad Children Adolesc Psychiatry 1998; 37(5): 473-81.
22. Izadi S, Mohammad-Zadeh R. [Comparing students with suicidal ideation and without suicidal ideation in Mazandaran University based on social support and academic performance]. Proceedings of 4th Congress of Students, Mental Health; 2008; May, Shiraz University, Counseling Office, Shiraz, Iran, 2008. (Persian)
23. Zhu H, Karolewicz B, Nail E, Stockmeier CA, Szebeni K, Ordway GA. Normal [3H] flunitrazepam binding to GABAA receptors in the locus control in major depression and suicide. Bra Res 2006; 1125: 138-46.
24. Roger CM, Ho TJ, Cheak A, Mak A. Depression and anxiety, health locus of control and quality of life among gouty arthritis males. Brain Behav Immun 2008; 22: 8-14
25. Sperling MR, Schilling CA, Glosser D, Tracy JI, Asadi-Pooya AA. Self perception of seizure precipitants and their relation to anxiety level, depression, and health locus of control in epilepsy. Seizure 2008; 17: 302-7.
26. Asadi-pooya AA, Schilling CA, Glosser DT, Joseph I, Sperling MR. Health locus of control in patients with epilepsy and its relationship to anxiety, depression, and seizure control. Epilepsy Behav 2007; 11: 347-50.
27. Lester D. Why people kill themselves. A 2000 summary of research on suicide.: Charles Thomas publisher.1-384.
28. Akande A, Lester D. Suicidal preoccupation, depression and locus of control in Nigerians and Americans. Pers Individ Dif 1994; 16: 979-89.
29. O'Leary A. Self-efficacy and health: Behavioral and stress-physiological mediation. Cogn Ther Res 1992; 16: 229-45.
30. Schmitz B, Skinner E. Perceived control, effort, and academic performance: Interindividual, intraindividual and multivariate time-series analyses. J Pers Soc Psychol 1993; 64: 1010-28.
31. Seligman MEP. Helplessness: On development, depression and death. New York: W. H. Freeman; 1992: 1-250.
32. Bandura A, Cio D, Taylor CB, Brouillard ME. Perceived self efficacy in coping with cognitive stressors and opioid activation. J Pers Soc Psychol 1988; 55: 479-88.
33. Bandura A, Taylor CB, Williams SL, Mefford IN, Barchas JD. Catecholamine secretion as a function of perceived coping self-efficacy. J Cons Clin Psychol 1985; 53: 406-14.
34. Kamen LP, Seligman MEP. Explanatory style and health. Cur Psychol Res Rev 1987; 6: 207-8.
35. Peterson C, Seligman MEP, Vaillant G. Pessimistic explanatory style is a risk factor for physical illness: A thirty-five year longitudinal study. J Pers Soc Psychol 1988; 55: 23-7.
36. Njus DM, Brockway JH. Perceptions of competence and locus of control for positive and negative outcomes: Predicting depression and adjustment to college. Pers Individ Dif 1999; 26: 531-48.
37. Howerton DL, Enger JM, Cobbs CR. Locus of control and achievement for at-risk adolescent black males. High School J 1993; 76: 210-14.
38. Rose R, hall C, Bolen l. Locus of control and college students' motivation to learning. Psychol Rep 1996; 53: 212-21.
39. Mohammadifar MA, Habibi M, Besharat MA. [Scale construction and standardization of thought suicides among students]. Journal of psychological science 2005; 4(4): 339-61. (Persian)
40. Khawaja NG, Bryden KJ. The development and psychometric investigation of the university student depression inventory. J Affect Dis 2006; 96: 21-9.
41. Habibi M, Khawaja NG, Dehghani M, Moradi S, Fadaee Z. Confirmatory factor analysis and psychometric properties of university students depression inventory-Iranian version (USDI-IR). J Affect Dis. In press 2011.
42. Rotter JB. Applications of social learning theory personality. New York: Holt Rihenhart and Winston; 1972: 1-624.
43. Darabi J. [A comparison study of attribution style in a sample of rural and urban students and its relationship with academic achievement]. MA. Dissertation. Shiraz: Shiraz University, College of education, 1994: 55. (Persian)
44. Chary-Hussein M. [Comparing locus of control in Shahed and non-Shahed high school students in Jiroft city]. MA. Dissertation. Shiraz: Shiraz University, College of education, 1996: 45-100. (Persian)
45. Oglidous T. [Relationship locus of control with family environment]. MA. Dissertation. Shiraz: Shiraz University, College of education, 1997: 55. (Persian)
46. Heydari-Pahlavan A, Mahjoub H, Zarabian MK. [Relationship between internal locus of control-external depression and academic performance of students in Hamadan University of Medical Sciences]. Iraninan Psychiatry and Clinical Psychology 1999; 4(4): 23-31. (Persian)
47. Kalsner L. The influence of development and emotional factors on success in college. Higher Education Extension Service Review 1992; 302: 251-74.
48. Biabangard I. [Relationship between locus of control and self-esteem and academic achievement in third year high school male students]. MA. Dissertation. Teacher Training University, College of psychology and educational sciences, 1992. (Persian)
49. Shalviry G. [Relationship between maternal characteristics and locus of control with child academic achievement of boys and girls in Tehran city in the fourth grade of elementary school]. MA. Dissertation. Teacher Training University, College of psychology and educational sciences, 1998. (Persian)
50. Dodangeh M. [Relationship between anxiety, locus of control and academic achievement in science Qazvin city boys]. MA. Dissertation. Teacher Training University, College of psychology and educational sciences, 1997. (Persian)
51. Mahdavian A. [Relationship between academic achievement with self-esteem with and locus of control in the third year of high school students of Mashhad]. MA. Dissertation. Tehran: Tehran University, College of psychology, 1995. (Persian)
52. Soleiman-Nezhad A, Shahr-Aray M. [Locus of control and self-regularity relationship with academic achievement]. Journal of psychology and educational sciences 2001, 31(2): 175-98. (Persian)
53. Farahani MN. [Rotter,s social learning theory, the explanation of locus of control].  Educational research 1998; 5(1): 21-35. (Persian)
54. Lester D. Depression and suicide in college students and adolescents. Pers Individ Dif 1990;
 7: 757-8.
55. Brooks JH, Du Bois DL. Individual and environmental predictors of adjustment during the first year of college. J College Student Dev 1995; 36: 347-60.
56. Pratt MW, Hunsberger B, Pancer SM, Alisat S, Bowers C. Facilitating the transition to university: Evaluation of a social support discussion intervention program. J College Student Dev 2000; 41:
427-41.
57. Perry RP, Hladkyj S, Pekrun RH, Pelletier ST. Academic control and action control in the achievement of college students: A longitudinal field study. J Educ Psychol 2001; 93: 776-89.
58. Ross SE, Niebling BC, Heckert TM. Sources of stress among college students. College Student J 1992; 32: 312-7.
59. Gall TL, Evans DR, Bellerose S. Transition to first year university: Pattern of change in adjustment across life domains and time. J Soc Clin Psychol 2000; 19: 544-67.
60. Hoseiniani A, Moradi AR, Yaryary F. [Personality disorders and suicide attempts in the Iranian students]. Proceedings of the 3rd Congress of Students Mental Health; 2006; May, University of Science and Technology. Counseling office, 2006. (Persian)
61. Seligman M. Helplessness. San Francisco: Freeman; 1975: 1-250.
62. Beck AT, Alford BA. Depression: Causes and treatments. University of Pennsylvania; 1967: 1-32.
 
مجله اصول بهداشت روانی
دوره 13، شماره 50 - شماره پیاپی 50
خرداد و تیر 1390
صفحه 59-148

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار